Blz. 31

Nu volgen enige brieven die betrekking hebben op de komst van de Kozakken. Dit schrijft Mevrouv Weerts op Brinkgreve aan haar man op 3 may 1814: "Mijn lieve W. Gij hebt sekererlijk al verlangt om te weten hoe ik mij in de bittere moeijelijke beslommeringen bevinde, nooyt had ik gedagt dat sulke monsters in de werelt waren, die sonder sy er voordeel bij hadden, alles woedende vernielen konden, geen meubel is heel, alleen de 3 tafels en 4 spiegels. Voor het overige alles gestolen of gebroken, behalve 't geen de lieve Alex nog heeft geborgen, en de botterman, die onse voordeel, so veel mogelijk was behartigt hebben. Ik sit in de veeren paard haar en oud papier en soeke zo veel mogelijk alles bijeen,  ik weet dikwijls niet wat ik doe,  so loopt mij het hoofd om, en met dat alles ben ik redelijk bedaart en onderworpen. Den goeden God geeft den moeden kragt en is een troost in desen. Ik dede beter om u niet te bedroeven en dit alles onaangeroert te laten maar mijn hart moet sig ontlasten en aan wie beter als aan u die deelt in onse rampen. Laat ons God nog loven, hij heeft u en mij 't leven nog geschonken..... Het siet er buiten ellendig uit wegens de geleden schade aan het akkermaalshout dat meest alles door het ijs is geknikt en de peppeltjes op de have insgelijks. De lieve Alex die nu en dan eens overstapt om mij te helpen heeft de gehouwen boomen getelt, en seven hondert zijn er gehouwen.. P.S. Adieu, denkt veel aan uw oude wijfje, ik sal u ten eersten u borstrokken en vesje zenden en nagt dassen, moet dat uit de kist te Deventer halen."
       Ook hier blijkt dat het een strenge winter was geweest en was een groot aantal bomen door de troepen omgekapt. Zoon Alex schrijft er verder over aan zijn broer Johan: " in de zaal waar het behangsel en de schoorsteen nog al veel geleden hebben, als ook in de Eetkamer, zetten wij alles wat moet verkogt worden. Het plan is om een verkooping van die dingen aan te leggen" .... " Dirk te Riele heeft ons veel schade toegebragt volgens ingewonnen informaties: hij zoude degene zijn welke de Kosakken opgestookt heeft om te plunderen...ook zijn mij de personen genoemd welke het tin en kooper gestoolen hadden, doch wat is er aan te doen ?" 
       Het schijnt dat Mevrouw Weerts eerst in het belegerde Deventer verbleef. In een brief aan haar man, ongedateerd, die "na het Else" bezorgt moest worden, schrijft zij:
      "Heden heb ik een woord of wat met iemands gesonden om u ter hand te stellen en u te seggen dat wij in onse besloten stad 

Blz. 32

't voorrecht hebben van een redelijke gesontheid te genieten, ik schrijve so dat de commandant het requirende so mag lesen.  Want het alleen is om u te doen weten dat ik wel ben. Van B (?) hoor ik niets, of de jonge van de jager daar nog is geloof ik wel. Derk is nu te velde en was siek, dat is nu wel 14 dagen en langer geleden, heeft sijn bed mede genomen, dat ik vrij hardi vind, geen Derk heeft bij mij credit meer. Ik verlang u lieden allen te sien, om enige arangementen wegens onze bestemming en toestand te maken. So de Heer Commandant verlof geeft aan enige onser Heere om uit de stad te gaan, zo ga ik mede naar Zwol en dan sal ik sien verder na uwe quartieren te komen en ik sal dan een expresse senden om Al. te verzoeken mij te halen met de boere wage met de huive over de slegte weg, de plaats waar ik mij bevinde sal ik dan melden, want is nog niet te bepalen. Wij omhelsen u allen en verlangen eens iets van u lieden te hooren, dewijl ik in 5 weken niets van u gehoort hebben. Deze brief neemt de Heer ten Harmsen mede, ik sende dezelve aan de Heer Wenink. Adieu t.a.v. E.A.W."
        Een andere, niet gedateerde brief uit die tijd, gestempeld Zwollle en geadresseerd aan " Monsieur A.J.Weerts, presentement a la compagne; Else, pres de Zutphen ", waaraan toegevoegd: deze brief af te geven bij de Heer H. Wenink tot Zutphen, luidt: :  " L.W. God schenke u lieden de schat der gesontheid, die wij tesamen, in deze ingeslotene Stad. door sijn vaderlijke hand nog genieten, en wij nog voor gebrek bewaart sijn, hij ondersteune U allen en in alle omstandigheden, en mogten wij verblijd worden om u aller welsijn te hooren, groet de ouderlievende A. en M. met een hart vervuld van dankbaarheid, voor de verligting in dese drukkende omstandigheid ons toegebragt om haar bedrukte ouders te helpen. Nooyt kan ik vergelden, Gods zegen bekrone haar liefde. Wij bevelen u Gode en omhelsen u in gedagten en be...(?) Van Tolv. kan ik niets vernemen!"   En daaronder met de hand van Coenraad Alexander: " Waarde Papa ! Wij zijn alle wel en hooren niets van Deventer. 't kan wel zijn dat ik moeyte doen zal Mama te verlossen. Meer kan ik u niet zeggen  tt. Alex. "
         Na enige tijd was het leed geleden, en op 5 juni 1814 schrijft Mevrouw Weerts weer aan haar echtgenoot " chez Monsieur Weerts, a  S. Walburg à Arnhem": "had ik het hier nu klaar, ik soude spoedig het eensame Brinkgreve verlaten, en gaan een dag of 2 na 't Else, en dan na uw. Wat soude ik dan te vertellen hebben! ... Nu het water hier veel hoger als wij het hier oyt gehad hebben heeft gestaan...Alles is van dit jaar van streek, Mogt God de boekwijte voor vorst beware, 

Blz. 33

en ons met dit gewas segenen. De rogge staat slegt op de camp. De Cosakken hadden die vernield. De wegen die se gemaakt hebben door de rogge sijn weer toegesaayt of toegepoot om geen pad, dat anders altijd blijft, te houden. Om de stad set ieder nu weer so een planken hutje op, ieder soekt sijn kostwinning voort te setten... Nu de beste lieve Alex mijn dierbare lieve kind, die sijn oude moeder met al sijn vermogens ondersteund sal met uw wel over alles spreken, ondertusschen beste Weerts wees geduldig, en ik hoop het ook te sijn, en dan samen na de mole, forte cocher. Ik omhelse u duisentmaal in gedagten en ben voor al mijn leven onder voor en tegenspoed u liefhebbende A.A.Weerts geb.Wentholt."
          Tevoren had zij al aan haar echtgenoot gevraagd " of gij mede goed keurt dat wij het ongelukkige geteysterde Bringreve, so binnen door een hoop canailjes, en buiten door de verwoesting van het water, sal verhuuren aan de oude Heer van Capelle, voor een modique prijs, huis en hof en plantages, de weyden en bouwland er niet onder begrepen, alleen plantages, sij sijn er seer toe geinteresseert.... ik sal het dan weer so wat opknappen als ik erfhuis heb gehouden. Capelle is nu seer in de gratie van de oude Princesse die hem een allerobligente brief heeft geschreven, sij soude altijt voor de famillie sorgen en hare soons ook.,."
         Daarna is er een hiaat in de brieven, maar in ieder geval zijn de heer en mevrouw Weerts - Wentholt naar Arnhem verhuisd en is Brinkgreve blijkbaar verhuurd.
         In 1816 trof de familie wederom een ramp toen de kleinzoon Arnold Jacob Weert wiens vader in Demerary was gestorven, en die luitenant-ter-zee was, op 27 augustus 1816 voor Algiers sneuvelde tijdens het bombardement van die stad door een Engels-Nederlandse vloot ter afstraffing van de Barbarijse zeerovers. Hij was nog geen 19 jaar oud. Zijn moeder, mevrouw Weerts - Van der Wijck, klaagt er over in een brief aan haar schoonmoeder " dat het weinige goed dat mijn lieve Arnold meer over had, reeds verkogt zoude wezen volgens scheepsgewoonte, daar ik mij er mede gevleid had daar ik dit so gaarne terug had gewenst, ik kan het mij niet begrijpen hoe dat dit mogelijk is, daar de kapt., selver tegens Em(ilie) gesegt had sorg voor te hebben gedragen en het haar toe wilde senden..... Van Alexander heb ik een brief uit Bruggen waar hij in garnisoen legt en niet te Ostende dat hem niets bevalt daar hij nu van zijn (?) af is en gansch in den vreemden zit." 

Blz. 34

Enkele jaren later komt er een nieuwe zorg bij doordat het huwelijk van dochter 'Doortje ' (met IJssel de Schepper) dreigt mis te gaan omdat hij haar op een " infame" manier behandelt, maar later schijnt er weer een verzoening te hebben plaats gevonden.
          Het in vorige brieven genoemde kasteel "het Else " lag bij Vorden [in coll. Scheurleer doorgestreept en vervangen door Eefde]. Volgens opgave van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie was het in 1843, blijkens het Aardrijkskundig Woordenboek van Van der Aa, deel X b1z.169, eigendom van Jonkheer Mr. Pieter Nicolaas Quarles van Ufford te Zutphen„ Volgens Ned. Adelsboek 1950 was deze, daar genoemde Pierre Nicolaas, 1797 - 1887, gehuwd met Sippina Johanna van de Merwede, geboren te Kampen 13 mei 1801, dochter van Philip Everhard en Frouck Juliana Geertruida Sloet tot Plattenburg. Hun jongste zoon Jhr. Philip Everhard Van de Merwede Quarles van Ufford huwde te Zutphen 16 augustus 1860 Johanna Gerharda Mispelblom Beyer, De relatie met de familie , Weerts is ontstaan door de Van de Merwede's. Het kasteel is in later tijd vererfd op de familie Van Weede en gedurende de laatste wereldoorlog geheel en onherstelbaar verwoest (zie " Kasteelen in Gelderland ", Gouda Quint, Arnhem 1948; blz.100, waar het onder Gorssel wordt gesitueerd)
          Bij de brieven is nog gevonden een huurcontract tussen de Douairière Van Balveren geboren Van Löben Sels en de echtelieden Weerts - Van de Niepoort, d.d. 1 februari 1807, waarbij aan hen verhuurd wordt " de Buitenplaats Heukelom genaamd en gelegen in den Ambte van Ede Kerspel Bennecom, waaronder begrepen het gebruik van het Huis, stal, koetshuis en aan hetgeen daar verder bij en aan gehoord zooals van den Tuin, de Broeierye, de Gragten, twee Boomgaarden en alle wandelingen tot deze Plaats specteerende en eindelijk mede het recht om met uitsluiting van een iegelijk te mogen jagen zo op dese Plaats en onderhoorige Bosschen en Zandbergen zelve als op de Boeren Erven van de Vrouwe verhuurdersche onder denzelfden Ambte van Ede gelegen. "  De huur werd aangegaan voor 6 jaren, aanvangende Petri =  22 februari 1807, de huurprijs was f 450,- per jaar. Deze overeenkomst werd dus nog in de "goede" tijd gesloten, waarschijnlijk was de jacht wel het belangrijkste voor de huurder:
         De echtelieden Weerts - Wentholt hebben nog enige jaren van hun rust in Arnhem kunnen genieten. Zij stierven aldaar resp. l9 juni 1828, oud 87 jaren, en 25 november 1820, oud 78 jaren.  Zij werden

Blz. 35

begraven in de Eusebiuskerk ter rechterzijde van het grafteken van Karel van Egmond.
          In 1818 lieten zij zich portretteren door C.Cels; deze schilderijen zijn in het bezit van de Erven de Mol van Otterloo fotografien daarvan zijn onder mijn berusting. Waarschijnlijk is naar zijn portret een prent vervaardigd, welke aan het Iconografisch Bureau geregistreerd is onder no. 32803.
          In het Rijksarchief te Arnhem, depot Schaarsbergen, bevindt zich de successieaangifte betreffende de nalatenschap van Mr. Arnold Jacob Weerts, welke is ondertekend door de toen nog levende twee zoons en twee dochters, de kleinzoon Alexander Frans Weerts te 's Gravenhage, kleindochter Franqoise Maria Weerts te Kampen, en de kleinzoon Mr.Gerrit Jacob IJssel de Schepper. De aangifte bevat uitsluitend de onroerende goederen, zonder vermelding van waarde, en wel in eigendom:
    het landgoed Brinkgreve, schoutambt Colmschate, buurtschap Riele,
    het burenerf Groot Meilink aldaar, buurtschap Averlo,
    de helft in het boerenerf Reusterink of Klein Velsbergen, in de gemeente Hummelo en Keppel,
    en de helft in het boerenerf Groot Sessink, onder Hengelo, buurtschap Gooy,
bovendien had hij het vruchtgebruik ("tucht") van de volgende door zijn echtgenote nagelaten goederen: 
a   het goed en erf de Kokking in de buurtschap Iservoorde,
b   de wederhelft van het Reutink,
c   het akkermaalsbosch "Bagijnepaardenslag" onder Hummelo,
d   het boerenerf Vinkenborg onder Isenvoorde,
e   bouwland de Hagenkamp aldaar,
f   en g bouwlanden het Holterveld,
h   bouwland de Hof van het Loo,
i   de wederhelft van Groot Sessink,
k   weide de Wiginkmaat onder Tonden,
l   akkermaalsbosch De Schavenweide onder Digteren,
m   het huis aan de Lange Hofstraat te Zutphen no.888,
n.  dito no. 889,
o   Koorntiend de Toldijk onder Steenderen,
p   akkermaalsbosch Larkerhoeve onder Empe,
q   de helft van een koorntiend onder Gaanderen,
r    een weide onder Zelhem,
s   een bouwland aldaar, 


Arnold Weerts en zijn vrouw Eva Wentholt; Cels 1818 (IB).

Blz. 36

t   het weiland "de Apen" onder Wijnbergen,
u   een dito dito,
en v een tuin vóór de stad Doetichem.

Blz. 37

De Arnhemse periode

 Wij komen nu tot de beschrijving van de uit het huwelijk Weerts - Wentholt geboren kinderen. Van hen zal hun zoon Coenraad Alexander het laatst behandeld worden, niet alleen omdat hij de jongste was, maar ook omdat omtrent hem het meeste te verhalen is daar hij mijn rechtstreekse voorvader is.
De overige kinderen zijn: 

1. Johan Weerts, geboren te Deventer 15 november 1763, doch aldaar reeds overleden 29 januari 1764, 

2. Swanida Mechteld Weerts, geboren te Deventer 25 januari 1767, ongehuwd aldaar overleden 25 augustus 1789,

3. Johan Weerts, geboren te Deventer 17 januari 1769. Het Familieboek vertelt omtrent hem het volgende:

Blz. 38

vestingwerken en wallen mogten gesloopt worden, waardoor de stad haar somber aanzien tegen een vrolijker kon omwisselen. De berooide geldmiddelen werden verbeterd, zoodat jaarlijks schulden konden gedelgd worden. Nieuwe straten moesten aangelegd worden om de toenemende bevolking te kunnen bevatten en bij zijn aftreden was dit getal bijna verdubbeld. In 1825 werd hij benoemd tot ridder der orde van den Nederlandschen Leeuw. Den 17 Julij 1826 werd hij gekozen als lid van de Tweede kamer der Staten-Generaal en voortdurend ontving hij een nieuw mandaat, totdat hij door den Koning op 22 september 1840 werd benoemd tot lid der Eerste Kamer. Bij het klimmen zijner jaren en ziekelijk gesteld verzocht hij den 9 Februarij 1839 zijn ontslag als Burgemeester, waartoe hij sich te meer genoopt voelde wegens hatelijke tegenwerking van eenige leden van den Raad ja zelfs van zijnen Wethouder, doch op eervol en uitdrukkelijk verlangen van den Koning trok hij zijn verzoek voor ditmaal terug. Hij hernieuwde zijn verzoek twee jaren daarna en werd toen bij 's konings besluit van 20 september 1841 op meest eervolle wijze uit deze betrekking ontslagen. Zijn rust overleefde hij niet lang daar hij den 14 Mei 1842 aan eene hevige beroerte plotseling overleed."
Aan dit verhaal kunnen nog de volgende bijzonderheden worden toegevoegd. Aanvankelijk studeerde hij enige jaren aan het Athenaeum te Deventer. Tijdens zijn studie te Göttingen was hij o.a. bevriend met C.W. Baron Sloet. In diens Album Amicorum komt een silhouet voor van Johan Weerts met het volgende gedicht:
           "So bald die künftige Lenz die Hoffnung einsamer Hayne
             In jugendlich fröhlichen Fluren wird blühn
             Dann lächelt die ganze Natur doch ach da werd ich alleine,
             Gezwungen zur traurigen Einsamkeit fliehn,"
                                   Göttingen, den 13. Febr.1789
     Tot herinnering aan Uwen oprechten Vriend (w.g.) Weerts."
Dit album berust in het Familie Archief Staring op den Wildenborch te Vorden. Er komt ook een soortgelijk gedicht met silhouette in voor van A.C.W. Staring. Van het silhouet van Johan Weerts heeft mijn jongste dochter een fraaie, volkomen gelijkende, kopie gemaakt.
     Volgens het Album Studiosorum Academiae Lugduno Batavae werd Johan Weerts ("Daventriensis") aldaar op 20 september 1790 op 22 jarige leeftijd als juridisch student ingeschreven. Het Universitäts Archiv te Göttingen berichtte mij dat hij daar op 5 maart 1788 "Immatrikuliert" werd.

Blz. 39

Mr. Kronenberg vertelt in zijn studie nog de volgende aardige bijzonderheden over het verblijf van Johan Weerts te Göttingen: " In Februari 1788 vertrekt de zoon Johan, toen 19 jaar oud, naar de Academie te Göttingen en kreeg 50 ducaten of ruim f 262,- mede benevens 2 Deventer koeken, die f 3.- en de tabak die f 7.- kostte. Den 29 Mei wordt hem opnieuw . f 300.- per wissel gezonden, op 7 juni kaas en koek, den 9 juni gevolgd door 5 pistolen met 3 pond tabak en 6 pond koffie. 'En dan reizen op 22 juli vader en moeder Weerts zelf naar Duitschland en bezoeken er Hannover, Cassel, Paderborn, Munster en natuurlijk ook Göttingen. Zij blijven een maand weg en de heele reis kost f 887.12.8, maar daaronder waren niet begrepen de f 305.5.- die zij te Göttingen voor zoonlief betaalden. Het kasboek vermeldt:"aan onzen zoon Johan op 't Universiteijt van Göttingen studeerende betaalt al hetgeen hij tot St.Jan 1788 schuldig was so voor kleeren logement eten sakgelt en meesters en volgens eenige quitantiën f 305.5.-" De komst van zijn ouders zal voor Johan dus wel een dubbele vreugde zijn geweest. Begin October worden hem weer 9 louis d'or en 31 ducaten gezonden, makende in Hollandsch geld : f 246.-,  5 November opnieuw f 417.-,  begin Januari opnieuw f 24.- voor een nieuwjaarpresent in July 1789 nog een f 554.- en begin Augustus f 487.-, October f 237.- in April 1790 f 948.-, in Mei f 304.-, in Juni f 614.  Het verblijf in Göttingen in totaal circa 22 jaar kostte dus ongeveer f 4.700.-. Een heel goedkoop student was Johan niet bepaald geweest." Volgens het Biographisch Woordenboek, kolom 1158, werd hij bij de instelling der gerechtshoven van de nieuwe departementen op 8 juni 1799 door de Eerste Kamer tot raadsheer in dat van het departement van den Rhijn gekozen. De hoofdstad waarvan was Arnhem, maar het Hof was te Utrecht gevestigd. Toen na den staatsgreep van 19 september 1801 de oude provinciën, hoewel met den naam departement, in 1802 hersteld werden, werd hij raadsheer in het Hof van Gelderland en verhuisde hij naar Arnhem waar hij sedert is blijven wonen.
    Tot genoemde verzekeringmaatschappij trad ook zijn zwager Hendrik Cramer toe.
     Op 7 december 1815 werd hij door Koning Willem I benoemd tot lid van den Raad en 2 januari 1816 als zodanig geïnstalleerd door den Gouverneur van Gelderland. Op 1 juni 1823 werd hij door den raad gekozen tot plaatsvervangend lid der Staten van de provincie Gelderland en toen 16 april 1824 een lid voor Arnhem overleed trad hij als zijn opvolger op. 

Blz. 40

Als lid van de Tweede Kamer behoorde hij tot de gematigde richting. In april 1838 was hij met den voorsteller, den Minister van Financiën, Beelaerts van Blokland, de eenige die stemde voor het wetsontwerp tot droogmaking van het Haarlemmermeer en tot aanleg van een spoorweg van Amsterdam langs Arnhem naar de Duitsche grens. Op 19 Maart 1839 werd de droogmaking van het Haarlemmermeer, nu zonder combinatie, met 6 stemmen tegen, aangenomen.
          Hij huwde te Ubbergen 14 september 1799 met Adriana Margaretha van der Niepoort, geboren te Soerabaja 24 oktober 1777, en overleden te Arnhem 2 november 1855, dochter van Rudolf Florentinus en Debora Johanna Gobius, en weduwe van Michel Derk van der Burgh. Het stoffelijk overschot van beiden werd bijgezet in de familiegrafkelder op de Coehoorn begraafplaats te Arnhem. Deze werd enkele jaren geleden geruimd voor de bouw van het gebouw van de Volksuniversiteit, waarbij de oude gemetselde grafkelder tevoorschijn kwam. Behalve genoemde verzekeringmaatschappij, deden de gebroeders Weerts aanvankelijk ook nog andere zaken. Blijkens akte 22 februari 1815 verleden voor Notaris Isaac Nijhoff te Arnhem, kochten zij, tezamen met Jan Constantius Cremer, van de Erven Adriaan de Haas, overleden sprokkelmaand 1809: "een steenen wind- oliemolen met pakhuizen en knegtswoningen, mitsgaders een tuin en tuinhuisje, daar en gelegen buiten de St. Janspoort der stad, bij en aan malkanderen en aan de zogenaamde Rhijnakkers, welke geheele Rhijnakkers bezwaard zijn met een uitgang van 4 gld 14 stuivers aan de Vicarie der Stad Arnhem, jaarlijks op St.Jacobi-dag verschuldigd, waarin dit gedeelte 1/8 part dragen moet. Mitsgaders nog een steenen wind- oliemolen met pakhuizen en knegtswoningen, staande mede buiten de St.Janspoort der Stad Arnhem aan de fortificaties ten Oosten van het eerste perceel, met de put tusschen de beide molens aldaar gegraven en gelegd met permissie van de magistraat der Stad Arnhem bij resolutie van de 22 oktober 1759. De gebouwen hierbij genoemd gequoteerd H nos. 78,79,80,87 en 88."
Aan de Stad Arnhem moest een recognitie worden betaald "wegens de wind aan de Stad Arnhem" van f 5.- per jaar. De koopprijs bedroeg f 9.400,- het registratierecht f 484.16.-. Kopers handelden tezamen onder de firma " 'Weerts en Cremer " en kozen domicilie ten huize van Mr. Weerts op St.Walburg. Op diezelfde dag kochten zij nog van Jan Hendrik Cremer, rentmeester der domeinen op Veluwen, een hof buiten St.Janspoort te Arnhem, met 

Blz. 41

een tuin of moeshof aldaar aan de Keversgang, grenzende aan het terrein van de oliemolens, voor een prijs van f 800.-.
      Mr.Johan Weerts was ook een van de Directeuren van de Groote Societeit te Arnhem. Blijkens akte 22 oktober 1819 verleden voor Notaris Wentholt, verklaart de Societeit schuldig te zijn, onder hypothecair verband, aan diverse personen, waaronder de beide gebroeders Weerts, ieder een bedrag van 600,-.
       Voorts was hij commissaris van de negotiatie straatweg Grebbe-Dieren. Bij akte 20 juni 1822 verleden voor Notaris Nijhoff voornoemd benoemen hij en zijn echtgenote tot voogden over zijn kinderen zijn broeder Coenraad Alexander en zijn zwager Erdwin Adriaan de Jongh te Rotterdam.
      Het schijnt dat Cremer later uit de firma is getreden, bij akte van scheiding 21 april 1823 voor Notaris Nijhoff verleden werden blijkhaar alle baten dier firma toegedeeld aan Coenraad Alexander Weerts, welke akte dan ook als titel van aankomst is vermeld in de akte van scheiding van de boedel van diens echtgenote, 16 oktober 1834 verleden voor Notaris Mr.G.van Eck.
    In een artikel van J.G.A.van Hogerlinden in de Arnhemse Courant van december 1939 wordt van Burgemeester Weerts nog het volgende vermeld:
    "Als kamerlid stemde hij 20 februari 1838 voor het wetsontwerp houdende een voorstel om vanwege het Rijk een spoorweg aan te leggen naar Arnhem (zoals bekend gebeurde dit later door een particuliere maatschappij)."
      Onder zijn bestuur werden de vestinggronden aan de Stad afgestaan, de poorten afgebroken en grachten gedempt In 1828 werd het huis van Maarten van Rossum in de Koningstraat aangekocht en in 1830 ingewijd als stadhuis en raadhuis. Wat betreft de financiën heeft Weerts buitengewoon veel goeds gedaan. Er was een oude  gevestigde schuld ontstaan uit gedwongen stedelijke heffingen van 1795 en volgende jaren. Hiervoor waren schuldbekentenissen afgegeven. Ook waren er vele schulden (tengevolge van den oorlogstoestand en doormarschen van troepen) onbetaald gebleven. Deze oude schuld werd volgens besluit van den Koning d.d. 29 januari 1826 no. 87 (uitgegeven op 31 december 1827) vereffend en geconverteerd in obligatiën en coupons ten laste der Stad Arnhem, rentende 4% aan toonder, voor een totaal bedrag van ,f 179.400,-.
      "Burgemeester Weerts was in 1840 hoofd van de stadsmissie om Z.M. Koning Willem II te complimenteeren ter gelegenheid van de 

Blz. 42

troonsbestijging. Het volgende jaar 3 - 5 juni 1841 bezocht de nieuwe souverein onze stad."
         Het gezin van de burgemeester bleef gespaard voor de aziatische cholera, die in die jaren herhaaldelijk Arnhem en andere plaatsen in ons land teisterde en honderden slachtoffers eiste. Maar op andere wijze sloeg de dood toe:  Van zijn 14 kinderen overleden er 3 aan de roodvonk, n.l. op 27 juni 1822 Debora Johanna. geboren 7 april 1802 en Swanida Mechteld Geertruida, geboren 15 oktober 1803, en op 14 juli 1822 de oudste zoon Arnold Jacob, geboren 15 oktober 1814. Bovendien verdronken bij het bekende stoombootongeluk op de Rijn op 6 augustus 1826 Johanna Margaretha Wilhelmina Theodora Helena, geboren 19 juli 1813 en de enig overgebleven zoon Johannes Alexander, geboren 7 mei 1819. Zie omtrent deze ramp "De eerste stoomboot te Arnhem 1826", een brochure een eeuw later geschreven door J.G.A.van Hogerlinden, uitgave Drukkerij "Gelderland" te Arnhem, waarin een afbeelding door een tijdgenoot van de ramp is opgenomen. In het Familieboek komt daar over het volgende verhaal voor:
       De ramp vond plaats "door het omslaan van een bootje, waarmede de bewoonster van het landgoed Hulkestein werd afgehaald door eenige Heeren, die een pleziertogt hadden gedaan met de Stoomboot, die in de vaart zoude komen tusschen Rotterdam en Arnhem, Het was Zondag, op de boot was een tal van genoodigden, met de Stedelijke regering en de voornaamste ambtenaren aan het hoofd. Terugkeerende en terwijl men van tafel zoude opstaan was de boot het landgoed Hulkestein genaderd. Een saluutschot deed zich hooren, hetgeen men beschouwde als eene beleefdheid van Mevrouw de Weduwe Brantsen. De voorslag van eenige heeren werd dus aanstonds goedgekeurd om haar van haar buiten af te halen. De Heeren A.v.Rappard, Wethouder, Kuyck Collenel en Jhr. Nahuijs, ambtenaar bij de belastingen begaven zich met een bootje daarheen en bragten mede terug Mevr. Brantsen met haren zoon en dochter, Wilhelmine Weerts en haar broertje Johan Weerts, en een jongeheer Dijckmeester uit Thiel.
      Digt bij de boot genaderd sloeg het ranke vaartuigje om en in de golven vonden 7 personen den dood, als van Rappard, Kuyck, Mevr. Brantsen zoon en dochter en Johan en Wilhelmina Weerts. Het vond plaats des namiddags ten 5 ure. De onsteltenis was verschrikkelijk, terwijl de muzyk lustig opspeelde en aanhield, niet bemerkende wat er gebeurde, worstelden aan de andere zijde van het schip verscheidene personen met den dood. Ontzettend vooral voor de naaste bloedverwanten, die dit moesten aanzien, zonder hulp te kunnen verleenen. Johan Weerts, 

Blz. 43

in zijne hoedanigheid van Burgemeester tegenwoordig en zijne huisvrouw zagen eene dochter en hunnen eenigsten zoon voor hunne oogen verdwijnen. De gansche stad was in rouw gedompeld en is het den mensch eigen droefheid voor vreugde te doen wijken, hier duurde de algemeene ontsteltenis dagen achtereenvolgende, totdat alle lijken waren teruggevonden en ter aarde besteld. Veertien dagen na het feit werd het lijk van Mevrouw Brantsen eerst opgehaald."
         Van de overige 9 kinderen overleden er 3 op jeugdige leeftijd, n.l. Anna Maria Johanna, geboren 1 februari 1810, overleden 31 maart 1810, Anna Maria Johanna (II), geboren 8 februari 1811, overleden 6 mei 1820, en Florentine, geboren 29 augustus 1817 en overleden 27 september 1817. De overige 6 dochters waarvan er 5 huwden, zullen hier nu worden vermeld. Terloops zij nog gememoreerd dat Mevrouw Weerts - Van der Niepoort uit haar eerste huwelijk met Michel Derk van der Burgh één dochter had, die dus ook tot het gezin behoorde, met name Anna Maria Johanna van der Burgh, geboren te Amsterdam 29 juli 1797, gehuwd te Arnhem 8 juni 1815 met Gerard Godert Antony Swier Baron van Haersolte, geboren te Harderwijk 13 februari 1790, overleden te Arnhem 7 september 1819, waarna zij op 20 maart 1822 te Arnhem hertrouwde met Georg Lodewijk Karel Hendrik Graaf van Ranzow,  Zij overleed te Arnhem 24 november 1870, nalatende uit haar eerste huwelijk 3 dochters en uit haar tweede huwelijk 4 dochters.
De gehuwde dochters van het echtpaar Weerts - Van der Niepoort zijn de volgende: 
1.    Eveline Alexandrine Weerts, geboren te Arnhem 4 augustus 1800, en overleden aldaar 3 mei 1883, huwde aldaar 15 augustus 1821 met Ludwig Carl Heinrich Freiherr von Jeetze, geboren te Oud Stettin 21 juli 1793, majoor der infanterie, overleden te Arnhem 24 januari 1865; uit dit huwelijk zijn 3 zoons geboren, waarvan een jong is overleden, de tweede bij het zwemmen in de Rhijn is verdronken en de derde ongehuwd is gebleven.
2.   Adriana Catharina Angela Weerts, geboren te Arnhem 14 juni 1805 en overleden aldaar 11 april 1881, huwde: 1e aldaar 28 juni 1834 met Mr.Jacob Pieter van Walree, geboren te Amsterdam 3 december 1798 en overleden aldaar 23 januari 1849, en 2e te Amsterdam 30 oktober 1851 met Mr, Cornelis Anne den Tex, hoogleraar in de Rechtsgeleerdheid aldaar, geboren te Tilburg 30 augustus 1795. Zij overleed kinderloos. 

Blz. 44

3. Emilie Adelaide Weerts, geboren te Arnhem 16 september 1806 en overleden aldaar 4 maart 1839, huwde aldaar 26 januari 1826 Hendricus Cramer, geboren te Amsterdam in 1798, directeur der Arnhemsche Onderlinge Verzekeringsmaatschappij, overleden te Arnhem 15 september 1843, uit welk huwelijk zes kinderen werden geboren.
4. Clementine Anna Maria Weerts, geboren te Arnhem 25 maart 1808 en overleden aldaar 25 februari 1866, huwde aldaar 27 juni 1839 met haar neef Alexander François Weerts, de jongste zoon van het echtpaar Weerts - Van der Wijck, die hierna zal worden vermeld. Na zijn overlijden te Nijmegen, en reeds op 6 september 1839, hertrouwde zij te Arnhem op 4 april 1842 met Mr. Gerard Joan Chrétien Schneither, raadsheer in het Hof van Gelderland, geboren te Leiden 19 februari 1795 en overleden te Arnhem 16 maart 1877. Uit dit huwelijk werden 5 kinderen geboren, waaronder een dochter Evelina Schneither, geboren te Arnhem 18 oktober 1849, die aldaar op 19 mei 1870 huwde met Mr. Lambertus Julius van Gelein Vitringa, geboren aldaar 23 augustus 1841. Uit dit huwelijk werd o.a. een dochter geboren die huwde met Marius Carel Wurfbain.
5. Rudolphina Weerts, geboren te Arnhem 29 augustus 1817, overleden te Velp 10 augustus 1895, die te Arnhem op 20 november 1846 huwde met Jhr. Elisa Cornelis Unico van Doorn, geboren te Oisterwijk 13 oktober 1799, overleden te Maarn 2 augustus 1882. Hij was achtereenvolgens Minister van Financiën, Staatsraad en Commissaris des Konings in de provincie Utrecht. Uit dit huwelijk werden 4 kinderen geboren. Deze staak is dus uitgestorven wat mannelijke nakomelingen betreft.
     De enige ongetrouwde volwassen dochter Eveline Weerts werd geboren te Arnhem 16 november 1815 en stierf aldaar 22 november 1893.
    Het genoemde artikel van Van Hogerlinden in de Arnhemsche Courant was verlucht met een foto van een geschilderd portret van Burgemeester Weerts, dat zich toen in het stadhuis bevond. Ik heb het nu, na de bevrijding, daar niet terug kunnen vinden. Wel was er een ander, ik meen getekend portret, in het gerestaureerde "Duivelshuis", terwijl het familiewapen er voorkomt, zowel als glas-in-lood, als geschilderd op hout.
Uit het huwelijk Weerts - Wentholt werden daarna (vervolg van blz.37) nog de volgende kinderen geboren:

Blz. 45

4.   Arnold Weerts, geboren te Deventer 15 maart 1771, kapitein ter zee, commandant van het fregatschip Hippomenes, overleden aan de gele koorts op Demerary 12 januari 1803. Hij huwde op den huize " het Jongeraan " bij Raalte op 1 januari 1797 met Jonkvrouwe Nicola Theodora van der Wijck,  geboren te Zwolle 29 oktober 1774, dochter van Jhr. Joan Derk van der Wijck en Françoise Marie Lulofs. Als weduwe hertrouwde zij met Govert Anne Verstege, geboren 6 januari1768, zoon van Bernard Joost Verstege, Burgemeester van Zutphen, en Anna van Slingeland, en weduwnaar van Antonia Forsten, uit welk huwelijk hij 6 kinderen had. Arnold Weerts heeft zelf 3 kinderen nagelaten, n.l. 
a.   Arnold Jacob Weerts, geboren 15 december 1797, luitenant-ter-zee, ongehuwd gesneuveld bij het bombardement van Algiers op 27 augustus 1816.
b.   Franqoise Maria Weerts, geboren 7 augustus 1800, overleden te Deventer 10 mei 1877, huwde aldaar 15 mei 1845 Mr.Thüman Willem van Marle, rechter in de Rechtbank te Deventer, geboren aldaar 26 november 1798 en overleden aldaar 19 oktober 1862, zoon van Mr.Hendrik Willem van Marle en Jkvr.Petronella Jacoba Margaretha van der Wijck, dit huwelijk bleef kinderloos.
c   Alexander Frans Weerts, geboren te Wijhe 26 augustus 1801, luitenant-adjudant bij de infanterie, overleden te Nijmegen 6 september 1839. Hij huwde te Arnhem 27 juni 1839 zijn nicht Clemantia Anne Maria Weerts, hiervoor op blz. 44 sub 4 genoemd. Aangezien ook dit huwelijk kinderloos bleef, is deze tak uitgestorven.

        Het op nog geen 32-jarige leeftijd overlijden van Arnold Weerts liet zijn weduwe en 3 nog, zeer jonge kinderen in kommervolle omstandigheden achter. Aanvankeljk leek het nieuwe huwelijk met Verstege hierin uitkomst  te brengen, maar al spoedig bleek dit geen succes te zijn. Het schijnt dat hij zich zelfs aan het schamele bezit van zijn stiefkinderen vergreep, en in ieder geval ver boven zijn financiële stand leefde, waardoor een debacle niet kon uitblijven. Verschillende leden van de familie Weerts hebben toen bijgedragen in haar onderhoud. Een en ander blijkt uit talrijke brieven in het archief- de-Mol van Otterloo. Ook de opvoeding van de beide zoons was een probleem, te meer daar zij zelf blijkbaar weinig meewerkten. Burgemeester Johan Weerts, bij wie de oudste zoon Arnold blijkbaar in huis was, beklaag er zich in een brief van 2 november 1812 aan zijn moeder over dat Arnold, die "tog aan de conscriptie niet zal kunnnen echapperen," "een lui en lekker leven zoekt en er tegen

Blz. 46

Blz. 47

koortsen, zoodat men dit verlies langzamerhand met smart begon tegemoet te zien. Haar levenslot was met doornen rijk bezaaid,  zoodat men haar de rust, na een 72 jarig moeitevol leven, in beter gewesten met bljjdschap mag toewenschen."
Slechts een van haar kinderen heeft nakomelingen gehad, n.l. Jkvr. Johanna Jacoba Wentholt, geboren te Arnhem 23 mei 1809, die 12 november 1834 te Nijmegen huwde met Gerhardus Nicolaas Martinus de Haan, kapitein der genie, overleden te Veere 21 juli 1857, zij overleed te Arnhem 26 augustus 1862.
            In mijn bezit zijn fotokopien van pastelportretten van het echtpaar Wentholt - Weerts, geschilderd omstreeks 1820 door een onbekende en berustende bij het Iconographisch Bureau te 's Gravenhage..

7. Wilhelmina Theodora Anna Helena Weerts, geboren te Deventer 26 april 1778, overleden te Arnhem 26 mei 1827, na op 26 oktober 1800 te Deventer gehuwd te zijn geweest met Dirk IJssel de Schepper, geboren te Deventer 20 april 1777, overleden aldaar 13 september 1827, zoon van Barthold Jan IJssel de Schepper en Gerardine Antonia Durtbar. Uit dit huwelijk zijn geboren 16(!) kinderen, waarvan slechts 3(!) levend ter wereld kwamen, terwijl van deze laatsten nog twee op jeugdige leeftijd stierven. De enig overgeblevene was een zoon, Mr. Gerhard Jacob IJssel de Schepper, President van de Arrondissements-Regtbank te Arnhem, geboren te Deventer 8 april 1801 en overleden te Arnhem 9 januari 1874. Hij huwde te Zutphen 29 maart 1827 met Ursula Martha Jacoba Petronella Op ten Noort, geboren te Zwolle 15 juli 1804, en overleden te Arnhem 24 januari 1881, dochter van Luijer Egbert Op ten Noort en Catharina Anna Charlotte van Braam.

8. Aemilia Alida (Emilie) Weerts, geboren op Brinkgreve 6 september 1780, overleden te Rotterdam 22 oktober 1832. Zij huwde te Deventer 4 april 1809 met Erdwin Adrianus (Wien) de Jongh, koopman, geboren te Rotterdam 20 maart 1777 en aldaar overleden 13 septerber 1833, zoon van Daniël de Jongh Adrianuszoon en Lucia Maria Raeber, weduwnaar van Theodora. Jordens. Uit zijn eerste huwelijk waren geboren 4 kinderen, zijn tweede huwelijk bleef kinderloos.  (1)

Opmerking verdient nog dat in het op blz. 22 vermelde album amicorum van " Tietje " Weerts, behalve de daar genoemde, nog de volgende bijdragen voorkomen:
a. van haar "ami et cousin T.F.H.van der Wijck, Deventer 27 februari 1796."

1)Theodora Jordens stierf  27 december 1807 te Rotterdam. Van de  kinderen De Jongh-Jordens waren toen slechts  2 nog in leven. te weten Lucia Wilhelmina geb. 1800 en mijn bet-overgrootvader Coenraad Alexander geb. 1803 (HdB)

Echtpaar de Jongh-Jordens  met Lucia door N. Muys 1800.

Miniatuurportret van Erdwin de Jongh daarnaast Aemilia de Jongh-Weerts. Zij houd het miniatuurtje van Erdwin in de hand. De schilders zijn mij onbekend. Alle drie de schilderijen zijn nog steeds eigendom van de familie De Jongh en ingeschreven bij het Iconografisch bureau in den Haag. Het Schilderij van Muys is in bruikleen bij het Historisch Museum te Rotterdam. Zie ook het boekje " Aangenaam gezelschap " . 54-57 . Ref. (HdB)

Blz. 48

In de genealogie Van der Wijck in het Nederlands Adelsboek 1953 komt hij niet voor, vermoedelijk omdat hij geen nakomelingen heeft nagelaten. Zoals hiervoor op blz. 45 vermeld, huwde haar oudere broeder Arnold Weerts op 1 januari 1797 met Jkvr.Nicola Theodora van der Wijck (1)
b. Van G.A.Verstege te Zutphen, die op 11 mei 1796 een gedicht schreef getiteld "Ware vriendschap". Hij is ongetwijfeld de 2e echtgenoot van laatstgenoemde, eveneens aldaar vermeld,
c. van een "sincere ami" op de Cerberus 9 april 1797,
d. van Jac. A. van Hasselt, die op 19 april 1796 "se trouvait heureux de se pouvoir nommer son ami". Wellicht is deze Mr. Jacob Adriaan van Hasselt, geboren te Zutphen 13 augustus 1772, Notaris aldaar, broeder van de op blz. 22 vermelde B.F.W. van Hasselt.
e, van R. Roelofs, die op 3 mei 1797 aan boord van de Cerberus een prachtig aquarelletje tekende. Van hem is verder niets bekend,
f. Van "haar opregte vriend " Hendrik Joan van der Wijck, op 21 juli 1797. waarschijnlijk is dit Mr. Hendrik Joan van der Wijck, geboren te Zwolle 27 juni 1744, lid van de gezworenen aldaar (1),
g, van "son sincère ami et cousin" W. 0p ten Noort. Misschien Mr. Willem Reinier Op ten Noort, geboren te Zutphen 10 juli 1771, advocaat te Zutphen, gerichtsman voor de Veluwezoom, maire van Zutphen, lid van Gedeputeerde Staten en van de tweede kamer der Staten-Generaal (22 augustus 1798),
h. van haar " sincère ami" Paulus R.Cantzlaar, den Haag 6 maart 1799. Misschien een zoon van Gilles Cantzlaar, vermeld in de genealogie van dit geslacht in Nederlands Patriciaat 1920 blz.35,
i. 19 augustus 1802 van "Ihr ergebente Freund J.A.Wentholt " , haar toekomstige echtgenoot, en tenslotte
j. 20 maart 1828, toen zij dus allang getrouwd was, een bijdrage van V.H.van der Loo, omtrent wien verder niets bekend is.

 

Blz. 49

Blz. 50

Blz. 51

op 22 juni 1803 werd ingeschreven. Op 6 Mei 1807 werd hij daarna als juridisch student ingeschreven aan de Universiteit te Utrecht, waar hij kort daarna, n.l. op 22 juni 1807,  bij Professor de Rhoer promoveerde en wel, volgens het album promotorum, op een proefschrift getiteld "Questiones Juridicas". Deze juridische kennis heeft hem er echter niet toe gebracht een werkkring bij de magistratuur of balie te ambiëren. Uit andere bron blijkt dat hij Jagtofficier van Koning Lodewijk geweest is. Dit zal wel een erebaantje geweest zijn!
     Zoals al vermeld, begaf hij zich na zijn verhuizing naar Arnhem, in den handel. Behalve op het terrein van verzekeringen, had hij ook belangstelling voor onroerende goederen. Zoals uit verschillende notariële akten blijkt, kocht hij deze op eigen naam of voor de firma "J.& C. Weerts", "kooplieden binnen Arnhem", of ook voor de firma "Weerts en Cremer". In laatstgenoemde hoedanigheid werd b.v. in een veiling 21 maart - 4 april 1816 gehouden door Notaris Nijhoff (repertoire no. 75) "communi indiviso" voor f 5.350,- gekocht "een huis en erve aan de Rhijnstraat wijk B no. 151, uitkomende met een poort in de Kortestraat, mitsgaders het huis naast de poort met een stalletje wijk B no. 160". Dat de fiscus zich toen ook al niet onbetuigd liet blijkt wel daaruit dat op deze akte f 290-9-8 aan registratierecht werd geheven, dus zelfs meer dan het tegenwoordige recht van 5% !
       Aan de bemoeienissen van Coenraad Alexander Weerts met de beide vermelde oliemolens is toe te schrijven dat in de latere kadastrale leggers zijn beroep werd aangeduid als "olyslager".
      Zijn bezit binnen de stad Arnhem breidde hij nog uit door in veiling 15 en 29 augustus 1818 in "het Zwijnshoofd" gehouden door Notaris Busgers (repertoire no. 139 en 150) voor f 1.756,- te kopen "het huis en erve op de Korenmarkt wijk C no. 188, naast het pakhuis van de Heer C.A. Weerts"; deze aankoop was op eigen naam.
   Van meer belang voor ons verhaal is de aankoop van de gronden waarop later het landgoed " Mariënberg " zou worden gesticht. Een omschrijving van dit landgoed vinden we in de akte van scheiding van de boedel van hem en zijn overleden echtgenote(waarover later uitvoerig sprake zal zijn), de 16 oktober 1834 verleden voor Notaris Mr.G.van Eck te Arnhem (repertoire no-302), waarin het als volgt wordt omschreven:
" 1. Het landgoed Mariënberg, gelegen te Arnhem aan den Amsterdamschen Straatweg, nabij de werken, grenzende te noorden en oosten den Heer Van Heeckeren van Sonsbeek, ten zuiden den Amsterdamschen

Blz. 52

Blz. 53

1) v/d Aa blz. 670 : "MARIENBERG, landh(uis). op den Veluwezoom....5 min. W(est) van Arnhem, even buiten de St-Jans-barriere dier stad, tusschen den Utrechtschen en den Amsterdamschen straatweg. Dit landh(uis), hetwelk eene oppervlakte beslaat van 74 bund(er) 3 v. r(oeden) 66 v. ell(en), is voor weinige jaren, en wel in het jaar 1819 door den Heer Coenraad Alexander Weerts, door wien het thans nog bewoond wordt, smaakvol op een gedeelte van Arnhems gesloopte vestingwerken aangelegd , ter plaatse waar vroeger het van ouds bekende logement de Roode Haan stond, ..... De met jong plantsoen bedekte heuvels, achter dit gebouw gelegen , waren nog in 1813 als baterijen aanwezig, en verstrekten toen, gedurende zes dagen, ter verschansing aan de Franschen....toen ook de stad Arnbem zelve door het Pruissische leger stormenderhand werd veroverd."

Huize Mariënberg, vermoedelijk gezien vanaf het oosten (Zijpsepoort). Uit Arnhem, Haagje van het Oosten (Stichting Matrijs 1991). Voor meer informatie: Klik hier >>

Blz. 54

Blz. 55

Blz. 56

Resp.: tekening van P.J. Lutgers  en het "Hek van de  Kopermolen" door C.A Weerts.. Beide ontvangen van hr Scheurleer (HdB)

Blz. 57

Blz. 58

Blz. 59

Komen wij thans weder tot het echtpaar Weerts - de Jongh, wonende op Marienberg. Uit de voorhanden zijnde gegevens krijgen wij de indruk van een gelukkig en gezellig gezin, waar steeds een pleizierige sfeer heerste en dat zich dan ook mocht verheugen in veelvuldig en langdurig bezoek van familieleden en vrienden: een logeerpartij van enkele weken was heel gewoon. Het echtpaar beoefende de schilder- en tekenkunst, zoals al blijkt uit het in mijn bezit zijnde schilderij van Cels uit 1818. Immerzeel schrijft in zijn "de Levens en Werken der Hollandsche en Vlaamsche Kunstschilders, Beeldhouwers, Graveurs en Bouwmeesters" 1842-, over hem "Mr Coenraad Alexander