Naar deel 2>>
Bron: FAB
Eerste helft van deel 3 (3A) van het journaal geschreven door Lucia Maria Weerts (1812-1902) ongehuwde dochter van Arnold Jacob en Eva Alexandrina Wentholt.
Deel 3 van het journaal beslaat de periode juni 1857-1880. Om praktische redenen is dat in twee delen gesplits. Onderstaand deel loopt tot en met 1866.
Aantekeningen:
Interpunctie aangepast aan huidig gebruik; [.. ] =verklarende toevoeging; Referentie = xx(blz.nr)- yy (Regelnr. per blz.)
Ik heb deze transcriptie gemaakt vanaf foto's die de huidige eigenaar zo vriendelijk was om me te laten maken. Tijdens de transcriptie merk ik uit de tekst dat ik vermoedelijk enkele bladzijden heb overgeslagen. Daar het de bedoeling is dat de documenten binnen afzienbare tijd in een openbaar archief komen heb ik er voor gekozen de eigenaar niet nog eens lastig te vallen maar het vermoedelijk manco aan te geven in de tekst.
In Nederland was het sinds 1849 de regeringsperiode van Koning Willem III (1817-1890) constitutioneel vorst gehuwd met Sophie van Württemberg.(1818-1877)
blz. 1
1 Derde vervolg van het
Journaal van L.M. Weerts
Heden de 16de junij 1857 is
5 jufrouw Koch hier komen logeeren.
17 junij. Verjaardag van de konin-
gin, welke met meer luister als
gewoonlijk gevierd werd, daar het
meteen een feest ter 25 jarige her-
10 innering aan de belegering der Cita-
del van Antwerpen. De meeste
der militairen, die op de Citadel
waren zijn hier tezamen gekomen
en feestelijk ontvangen, in de
15 zaal der sociëteit De Vereeni-
ging, welke zaal eigenaardig ge-
decoreerd was. Om 11 uur was
er groote parade op het Alexan-
ders plein. De Koning was met
20 de prinsen en eene groote staf tegen-
woordig. Ook de Koningin. On-
blz. 2
1 der het losse van het geschut
hing de prins van Oranje, met
eene aanspraak de medaille van
Chassé, door de stad Thiel geschon-
5 ken aan het vaandel van het 7de
bataillon infanterie, dat op de Cita-
del geweest was. Des avonds
was een gedeelte der stad, de
Ministerien en het Bosch, beeldig
10 verlicht en om 11 uur werd er in
de Maliebaan een zeer schoon
vuurwerk ontstoken, waar ook
de Citadel en de belegering daarvan
vertoond werd. Nog een paar da-
15 gen werden de feesten voortgezet.
Wij hebben dit zomer eene buiten
gewone droogte en warmte. Sommi-
ge dagen had men tot 90 a 92 gra-
den. De 5de Julij barste er dan
20 ook een hevig onweder los. Hier duur-
de het van 11 tot 8 uur des nachts
blz 3
1 aanhoudend licht en donder. De
lucht was letterlijk in eene weer-
gloed. Was het de 13de junij
geweest dan had het vast veel
5 vrees aan de bijgeloovige men-
schen gegeven daar sommigen
op die dag de ondergang der we-
reld hadden voorspeld. Hier
bleef men bevrijd van ongeluk-
10 ken maar te Arnhem en omstrek-
ken was de bui verschrikke-
lijk men zag daar hagelstee-
nen ter grootte van een hoenderei
en bijna geen huis was er, daar
15 geen glazen ingehageld waren.
In sommige straten allen, zoo
dat men zeide, het er uitzag als
een gebombardeerde stad. In
Musis Sacrum was juist concert.
20 Het geheele glaze dak hagelde in
zoodat het eene groote ontstelte-
blz. 4
1 nis en schrik gaf. Hoe ziet
men dan de almagt Gods bij het
woeden der elementen en de afhan-
kelijkheid en nietigheid van den
5 mensch!
De 20ste Julij 1857 hadden wij
een groot verlies in de familie te
betreuren, daar het den Heer be-
haagde die dag onzen geliefden
10 oom Johannes de Jongh, broeder
van mama, in 78 jarigen ouder-
dom tot zich te roepen. Hij stierf
aan een langzaam verval van
krachten op de Kopermolen. Erd-
15 win was de laatste dag en nacht
bij de goede oom die zoo alge-
meen bemind was.
Ook heden 22 julij, ontvingen
wij de tweede treurige tijding
20 dat onze goede neef Gerardus
Martinus de Haan te Veere
blz. 5
1 in den ouderdom van 54 jaren
gisteravond is overleden. Dit is
een groot verlies voor zijne vrouw
en dochter en wij betreuren hem
5 ook als een achtingswaardig
mensch. Moge de goede God hen
sterken in hunne diepe droefheid.
De 2de aug[ustus] is Auguste de Jongh
geboren Gehne, te Breda voor-
10 spoedig van een zoon bevallen
welke naar onzen overleden oom
Johannes is genoemd. Zij was
met hare overige 7 kinderen
sedert mei in het land gekomen.
15 Sander is nog in de Oost.
De 4de aug[ustus] 1857 zijn papa
en ik naar Epe vertrokken, juf-
vrouw Koch die hier 7 weken ge-
logeerd had, vergezelde ons tot
20 Utrecht. Papa was ook execu-
teur van oom De Jongh. De 7de
blz. 6
1 aug[ustus] gingen wij naar de Molen
dat een regt treurige dag was. De
goede tante was vrij wel en diep,
maar godsdienstig onderworpen, bedroefd.
5 Het deed mij zeer aan de ledige
plaats van die goede oom te zien.
De 9de kwamen Fannij en Van
Marle de dag te Epe passeeren. Heel
aangenaam. De 11de vertrokken
10 wij weder naar den Haag met Erd-
win, die tot de 15de bij ons bleef.
De gezondheid van ons besten va-
der is meestal goed behalve wat
duizeligheid dat ook al veel
15 door de groote warmte komt
De 21 ste aug[ustus] 1857 hadden wij
een droevig ongeluk in de familie te
betreuren. Onze neef Daniel de
Jongh gebruikte te Blankenberghe bij
20 Ostende de zeebaden. Die dag waag-
de hij zich te ver in zee zoodat hij
niet meer te redden was en zijn lijk
blz. 7
1 des avonds op een 1/2 uur afstands aan-
gespoeld is. Vreesselijk is dit ver-
lies voor zijne jonge weduwe met twee
kinderen. Zij zal Culemborgh nu ver-
5 laten en in Amsterdam gaan wonen.
Onze arme neef bereikte slechts de
ouderdom van 40 jaren en had nog
al met tegenspoed in zijn leven te
worstelen.
10 De 2de september 1857 is het kindje
van Coosje van Wassenaar - Katwijk
geb[oren] Cramer te Maastricht aan
stuypen overleden. het was 17
maanden oud en heette Emilie
15 Adelaïde.
Ook Willem Besier had het
verlies van zijn dochtertje Gerar-
dine, bijna 2 jaar oud, te betreu-
ren. Zij overleed te Wageningen
20 aan de gevolgen van kinkhoest en
koorts. Juist kwamen Ursule
en Schepper van hunne reis in Zwit-
blz. 8
1 serland terug, toen zij de tijding van
de ziekte van het kindje kregen.
Dus vele verliezen in de laatste maan-
den die ons aan de onbestendigheid
5 van het ondermaansche herinneren en
oog en hart hemelwaarts doen heffen !
De 20ste oct[ober] zijn papa en ik naar
Woerden vertrokken waar wij 5 dag-
en zeer gezellig bij Mietje en de
10 Veije logeerden. De 26ste gingen
wij naar Arnhem bij Daan maar
ongelukkig was Clementine zeer on-
gesteld geworden. Evenwel ging het
later wat beter en waren wij met
15 veel genoegen bij hun en zagen al-
le vrienden en familie eens weder.
Wij keerden de 2de nov[ember] over
Amsterdam terug. Zeer tevreden over
ons uitstapje. Papa alleen wat doof.
20 Meest altijd heerlijk weder getroffen.
De 2de nov[ember] heeft Lucien zijn eer-
ste tandje gekregen.
Clementine is sedert ons vertrek weer
blz. 9
1 ingestort en zo zorgelijk geworden
dat Daan Professor Loucy tot consult
heeft over laten komen. Zij kon niets
binnen houden en werd zeer zwak.
5 Hare zuster Christine is gekomen om
haar op te passen. Thans 10 dec[ember]
begint zij langzaam te herstellen en
zit weer wat op.
Onze goede nicht Fannij van
10 Marle is ook zeer ziek. Eene cata-
rake galkoorts. Mogten beide spoed-
dig herstellen !
De 6de dec[ember] 1857 is hier weer
eene Duitsche evangelische gemeen-
15 te gevestigd met een vaste domine[e]
Pastor KÖgel uit Posen. Hij is
bevestigd door Pastor Taube uit
Unterbarmen.
Sedert eenige dagen heeft mijn beste
20 papa de griep en passeerde de 8ste
in bed. Heden de de 10de is het wat
beter en willen hopen het weldra
geheel over zal zijn !
blz. 10
1 Dit jaar heerlijk weder met de kers-
dagen gehad en die zeer aangenaam
doorgebragt doordien Daan ons met zij-
ne komst verraschte. Clementine was
5 herstellende doch nog heel zwak. Chris-
tine bleef bij haar ter oppassing.
De 7de febr[uarij] 1858 hebben wij de 76ste
verjaardag van onzen besten vader ge-
zond en dankbaar mogen vieren. Arnold
10 Daan en Mietje en De Veije waren over
gekomen. Jammer dat Erdwin door
onveligheid in zijne streken en Doro-
thea door wat ongesteldheid teruggehou-
den werden. Alle vrienden van nabij
15 en van verre gaven ons bewijzen van
hunne belangstelling. Geve de goede
God dat wij deze feestdag nog vele
malen mogen beleven en onze beste vader
nog lang bevrijd mag blijven van de
20 lasten des ouderdoms.
De winter van 57 op 58 is voor Nieuw-
jaar zeer ongestadig geweest. Meestal
blz. 11
1 niet koud maar de 2de jan[uarij] hebben
wij 5 á 6 streng koude dagen gehad.
Daarna weer tot en met de 7de febr[uarij]
zeer mooije dagen. Daarop is eerst
5 de koude gekomen en waren in het be-
gin van maart alle wateren bevro-
ren. De 8ste dier maand was er
des nachts eene hevige storm
waardoor hier en elders boomen en
10 schoorstenen omgewaaid zijn
maar ongelukkig ook vele onge-
lukken op zee plaats hadden.
Onder anderen hier te Egmond aan
Zee een Engelsch schip gestrand,
15 de Catherine, waarvan 7 lijken
aangespoeld. Ook heeft men twee
Scheveningsche pinken met de e-
quipage te betreuren. Overi-
gens was het een treurig jaar
20 voor de schippers die in de zoo-
mer door de buitengewone droogte
en lage stand der rivieren en
blz. 12
1 nu weer door de vorst niet kon-
den varen.
De 27ste febr. hadden wij een
mooije maanklips om 9 uur. En
5 de 15de maart bij zeer heldere
zonneschijn een mooije zoneklips
om een uur, die bij beide goed waar-
namen
Heden de 17de maart was
10 de beste papa 's avonds nog al on-
gesteld zoodat ik ook niet naar
mevrouw van Bijlandt ging. Onze
Hanna is nu weer herstellende
maar is de eerste 10 dagen van
15 maart zeer ziek geweest. Ene bezet-
ting op de luchtpijpen, zodat zij
er nogal sterk door aangetast was.
Morgen de 18de maart treed
het nieuwe ministerie in. Er is
20 alweder verandering. De kamers had-
den eenige wetten en een handels
blz. 13
1 verdrag met Belgie afgestemd
en voor een paar maanden de
begroting van oorlog , zoodat toen
de Minister Forstner van Dam
5 ben.. aftrad en de generaal van
Meurs in zijne plaats kwam en
nu treden die Binnelandsche zaken
Justitie, Hervormde Eeredienst,
Finantien, Koloniën en Buiten-
10 landsche zaken af en komen
in plaats van de heeren van
Rappard, Verbrugghen, Wiardi
Beckman, Vrolijck, Meijer en
Gevers Endegeest, de heeren
15 v[an] Tets van Goudriaan, Boot,
ook voor Eeredienst, van Bosje
Rochussen en Golstein.
De 1ste mei is jufrouw Koch hier komen
logeeren en 5 weken gebleven. Toen heb-
20 ben papa en ik haar naar Rotterdam
blz. 14
1 gebragt waar wij een rendez vous
met Mietje en De Veije hadden en de
tentoonstelling van schilderijen zagen.
ook was onze nicht De Jongh ..een
5 eenige dagen in het Keizershof gelogeerd
en hebben wij met veel genoegen hare
kennis gemaakt.
Half mei werd het zeer warm en
15-16 en 17 juni was de hitte buitenge-
10 woon drukkend. De thermoter stond
op 93 graden. Papa was er zeer
ge-abatteerd. De 17de was er ..annee
notie in het Bosch ter eere van de
Koningins haar verjaardag.
15 8 julij 1858. Heden avond bij
9 uuren werden wij verrascht door
de telegrapische tijding uit Arn-
hem dat mijne lieve schoonzuster
Clementine Weerts geb[oren] Schorer, be-
20 vallen was van een welgeschapen
zoon. De bevalling was wel niet
zeer voorspoedig maar verder was
blz. 15
1 alles wel, hetgeen ons dubbel ver-
heugde en dankbaar deed gevoelen,
naar dat wij ons bezord gemaakt
hadden, daar zij 3 maanden zeer erg
5 ziek is geweest. Ter 1/2 6 uuren werd
de kleine Johan Coenraad Alexander
geboren.
Heden de 11de julij 1858 had-
den wij het verlies te betreuren van
10 onzen goeden oppasser Simon Zwart
Hij diende ons nagenoeg 10 jaren en
was 42 jaar oud. Hij stierf aan eene
algemeene verlamming.
De 25ste julij 1858 heeft er hier
15 en door [het] geheele land een geweldige
orkaan gewoed. Het was juist zon-
dag en eene heele resolutie om naar
de kerk te gaan. Bij het uitgaan
kwam er nog een stortregen. De para-
20 pluies waren echter niet op te houd-
den. het was juist een spring
vloed en de zee zeer hoog en omstui-
mig te Scheveningen. In het
blz. 16
1 Bosch en overal zijn groote boomen
omgewaaid en [is] aan de veld en boom
gewassen veel schade aangebragt.
Wat gevoeld de mensch zich toch
5 nietig bij het woeden der elementen
en wat is het geloof troostrijk dat
die door een weldoend schepper ge-
regeerd worden !
De 27ste julij 1858 mogten wij
10 ons weder dankbaar verblijden
daar de lieve Jeanette die avond
ten 6 uur voorspoedig bevallen van
een dikke gezonde zoon te Epe.
De 19de augustus 1858 heeft de
15 verkoop van de kopermolen en an-
dere goederen van den beste oom
De Jongh plaats. De molen is door
5 der erfgenamen aangehouden.
De 21ste aug[ustus] is Constance
20 Kallenberg van den Bosch, ge-
boren Lelijveld, voorspoedig beval-
blz. 17
1 len van eene dochter welke Henr-
riette lucia zal heeten.
Zaterdag de 21 ste is mijne broe-
der Daan met vrouw, kind en ba-
5 ker hier komen logeeren. Onze
goede vader is de geheele zomer
nog al sukkelend, geabatteerd
door de warmte, duizelig en hoes-
tende. Mogt het met het koelere
10 weder beter worden ! Daan en Cle-
mentine zijn 9 dagen gebleven en toen
in welstand naar Middelburg vertrok-
ken. Zij hebben meestal regen gehad.
De 6de sept[ember] 1858 is Loo de
15 Haan met Adrienne bij ons komen lo-
geeren. De 8ste begonnen de feesten
bij gelegheid van de meerderjarig-
heid van den prins van Oranje. Hij
was de 2de 18 jaar geworden maar
20 die dagen was het geheele hof naar
Amsterdam gegaan. De 8ste was hier
blz. 18
1 eene algemeene en mooije illuminana-
tie, de 9de volksfeesten en de 10de
een vuurwerk. Santje en Besier had-
den ook juist logeesch. Wij gingen alles
5 zien te zamen per rijtuig, ook het
museum, huis in het Bosch, Schevening-
gen enz[ovoort], een dag naar de Groote Vink.
Al het merkwaardige werd door ons
bezocht daar Adrienne nooit in den Haag
10 geweest was. Zij troffen hier ook de
opening van de Staten de 20ste sept[ember]
welke dit jaar luisterrijker als anders
was en zeer mooi weder. Wij zagen
alles zeer goed. De 12de october
15 zijn Loo en Adrienne weder vertrok-
ken na een genoegelijk zamenzijn
van 3 weken.
Sedert de helft van september is
er een mooije komeet zigtbaar ge-
20 naamd de komeet van Donate,
omdat die hem ontdekt heeft. De
eerste dagen van october vanaf
9 en 10 had hij een groote en bree-
blz. 19
1 de staart. Arnold is ook nog
bij ons geweest van de 3de tot de
8ste oct[ber] hij had [?] er goed uit en
was weltevreden.
5 De 11de oct[ober] 1858 hebben wij
met een klein feestje gevierd. Het
was 65 jaar geleden dat onze
beste vader de zeeslag van Kam-
perduin bijwoonde. Z[ijne] e[dele] is sedert
10 de hitte over is, veel beter.
De 5de nov[ember] 1858 is onze goede oom
Wupperman te Barmen overleden.
Hij had de laatste 11 jaren ingewoond
bij zijne dochter Launa. Leidde se-
15 dert lang een sukkelend leven en be-
reikte de ouderdom van 75 jaren.
Zijne dood doet ons innig leed.
De 8ste nov[ember] 1858 is onze lieve
Dorothea ontijdig bevallen van een
20 zoon die nog even geleeft heeft. De
twee eerste dagen was zij niet zonder
gevaar daar zij de geelzucht kreeg
die de oorzaak der ontijdige beval-
blz. 20
1 ing schijnt geweest te zijn. Treurige
teleurstelling voor haar. Moge zij
spoedig weder geheel herstellen !
De 8ste dec[ember] 1858 kwam Mietje hier
5 logeeren. Juist was ik ongesteld gewor-
den. Koude op de maag gevat zodat
ik een dag of 12 het huis moest houden.
Echter bragten wij die tijd zeer gezellig
tezamen door. De 21ste kwamen
10 De Veye en Daan ook en de eerste kers-
dag werd dus aangenaam en famille,
want Santje en Besier kwamen ook,
doorgebragt. De tweede dag vertrok-
ken alle drie tegelijk.
15 In het laatst van nov[ember] was het
enige dagen zoo streng koud dat
de vijvers geheel toe lagen en men
al druk schaatsen reed. Op eens in
het begin van dec[ember] sloeg het weder
20 om en sedert hebben wij meest mist
en regen. Toen logeerde Mietje 3 weken hier.
Heden de 11de febr[uarij] 1859 is Ar-
nold weder vertrokken. Hij passeerde
8 dagen hier. Wij vierden de 7de
blz. 21
1 de 77ste verjaardag van onzen
besten vader allen in gezondheid
en dankbaar dat z[ijne] e[edele] voor ons ge-
spaard bleef. Mietje en De Veye
5 en Daan waren ook overgekomen.
Het was mooi weder en een zeer
drukke dag van begin tot het einde.
De 8ste febr[uarij] 1859 is een oud
vriend van papa overleden. De heer
10 Pillera te utrecht in de ouder-
dom van 76 jaren na eene lang-
durige ziekte.
De nacht van de 8ste op de 9de
maart werden wij 's nachts verschrikt
15 wakker door een paar geweldige
donderslagen vergezeld van blixem.
Daarna volgden tot de 12de
maart veel storm en regen.
De 14de maart veroorzaakte juist
20 die geweldige regens veel schade
en schrik aan Erdwin en Jeannette
te Epe want er kwamen scheuren
blz. 22
1 in zijn plat zinken dak en weldra
stond de zolder blank en stroomde
het water naar beneden. Nu moet
er eene tweede verdieping op zijn
5 huis gebouwd worden.
Jans Reigersman heeft een dag of
9 bij ons gelogeerd en is de 8ste april
naar leyden vertrokken.
De 22ste april 1859 (Goede
10 Vrijdag) hadden Vollenhoven en Schnei-
ther een treffend verlies te betreuren
daar de goede Marie na 8 dagen
te voren van haar 2de kind beval-
len te zijn koortsen kreeg en des
15 avonds ten 7 uuren in den ouderdom
van 31 jaren te Rotterdam over-
leed.
De 21ste april hebben Santje
en Besier Duinweide betrokken.
20 De 15de mei kreeg men hier de
tijding dat onze troepen onder com-
mando van Kolonel Waleson de
28ste febr[uarij] 1859 de vesting
blz. 23
1 Boui op Celebes had ingenomen
en verbrand en de Bonieren op de
vlugt gejaagd.
Op de 5de junij 1859 overleed
5 te Arnhem in de ouderdom van 19
jaren Anna Wilhelmina Reigers-
man na eene kortstondige ziekte.
De 30ste junij is Mietje hier komen
logeeren. Wij hebben met De Veye de
10 tentoonstelling van schilderijen nog
gezien. De 2de julij houden wij de
beroemde tragediene Madame A.
Ristori in de Medea dat over-
heerlijk mooi was. Mietje bleef
15 tot de 12de. Zij heeft ook nog een
dag of 2 op Duinweide gelogeerd.
Wij hebben dit zomer eene langdu-
rige en buitengewone droogte en hitte.
Uit Parijs schreef men van 100 gr[aden Farhrenheit]
20 warmte. Het was ook een warm
en vroeg voorjaar maar er zijn zeer
weinig vruchten en alles verschroeid
op het veld.
blz. 24
1 De 11de July hebben de twee kei-
ers, Napoleon en Frans Joseph,
eene zamenkomst te villa Franco
gehad en ......... de vrede geteekend
5 tot groote verwondering van alle
andere mogendheden, daar ieder
een zich gewapend had en men
niet dacht Nap[oleon] zijne krijgs-
togt niet verder voort zoude zetten
10 na de Oostenrijkers driemaal ge-
slagen te hebben ! Lombardije
echter zal nu aan Sardinie toe-
gevoegd worden. Er zijn toch we-
der duizende menschenlevens aan
15 opgeofferd. Uit Borneo zijn
treurige tijdingen gekomen. De
Dajakkers hebben de Europeanen
te Kalungan enz. overvallen en
zoo als men zegt 50 menschen en
20 kinderen vermoord waaronder vier
zendelingen van de Barmer
missien.
blz. 25
1 de 3de aug[ustus] 1859 is Dorothea hier
komen logeeren. Zij trof heerlijk we-
der en wij hebben so heele prettige
gezellige dagen met haar doorgebragt.
5 De laatste dag deden wij nog een toertje
naar Delft.
De 15de daaraanvolgende zijn
Daan en Clementine hier gekomen
met kind en meid. De gezondheid
10 van de beide eersten liet wel wat
te wenschen over maar de lieve
Alexander was regt vrolijk en een
voorspoedig en levendig kind. Zij
troffen ook beeldig weder zoodat
15 wij dagelijks er op uit gingen. Geluk-
kig hield de goede papa zich ook best.
De 30ste vertrokken zij weder. Daan
naar Arnhem en Clementine en het
kind naar Middelburg. Die
20 dag hadden wij hier een vreeselijk
onweder. Vooral des avonds aanhou-
dende blixems en ratelende donderslag-
en. Ook zagen wij in de verte brand
blz. 26
1 De 8ste sept[ember] 1859 is jufvr[ouw] Koch
hier komen logeeren en de 28ste oct[ober]
weder vertrokken. Van die tijd pas-
seerde zij eene 14 dagen op Duinweide
5 en had eene 8 dagen de koorts. Het
speet ons zeer toen zij ons verliet.
De 22ste oct[ober] en de 11ste nov[ember] had-
den wij hier de geheele dag en nacht
een vreesselijk weder. De eerste dag
10 hagel, sneeuw en een aanhoudend
en zwaar onweder met ratelende don-
derslagen zoodat het iedereen ontzette
en de 2de nov[ember] eene geweldige storm
en regen. Vele ongelukken zijn er
15 ook op zee gebeurd. Bovendien heer-
schen er vele koortsen ook Cholera.
Voornamelijk in Leijden, Gouda en
Maassluis en deze zomer in Woerden.
Het is een ernstige tijd wanneer
20 men er zoo velen onverwacht opgeroe-
pen ziet. Te Haarlem en Leeuwar-
den heerschen zoo vele koortsen on-
der de militairen dat de wacht er
inge....nen zijn en naar hier en
blz. 27
1 Utrecht alle reconvalecenten ge-
zonden.
Wij hebben de treurige tijding ontvan-
gen dat onze nicht Auguste de
5 Jongh krankzinig is geworden en
naar Utrecht gebragt. Moge
de goede God herstelling geve !
Marie Gleichman is zeer ziek ge-
weest aan koortsen maar is geluk-
10 kig nu weer aan de beterhand.
De 20ste oct[ober] is Besier
majoor geworden en bij besluit
van de 28ste jan[uarij] 1860 is hij
chef van het topografisch bu-
15 reau geworden.
De 7de febr[uarij] 1860 was voor ons
allen eene ware feestdag daar wij
die wij die allen in gezondheid met
onzen besten vader mogten vieren.
20 Allen waren overgekomen zoodat
het 7tal eens weder bijeen was, dat
in jaren niet gebeurde. Geve de goede
God dat onze beste vader nog
blz. 28
1 lang voor ons allen gespaard
moge blijven! De een kwam
wat vroeger de andere later maar
allen logeerden hier aan huis.
5 De 26ste kwam hier de treurige
tijding dat het stoomschip De
Onrust te Banjoe Massing[?] de 27
ste dec[ember] door eene overmagt
van Dajakkers verraderlijk
10 was overvallen en 7 officieren
en 55 manschappen vermoord
hebbende het schip dede zinken.
De 28ste febr[uarij] hadden wij
eene geduchte storm. Ten 3
15 uur verhief die zich uit het zuid
westen. Later keerde hij zich
en kwam uit het noordwesten
hij moet onder de naam van
cijclonen voorkon[m?]en maar hij
20 was allerhevigst. Men had er geen
zoo gehad sedert de 29ste nov[ember]
van 1836. Vele boomen en
blz. 29
1 schoorsteenen, zomerhuisjes,
daken zijn afgewaaid. Tus-
schen 6 en 7 uuren wa....e hij het
ergst. Van alle kanten komen
5 er berigten van schade.
De 5de april is Kiet van Zuijlen
bij ons komen logeeren en tot de 12de
mei gebleven. Wij hebben eene gezel-
lige tijd zamen doorgebragt. In
10 die tijd, 22 april, werd Van Doorn
benoemd als Commissaris des Ko-
nings in de Provincie Utrecht.
Het spijt ons zeer dat zij Den
Haag gaan verlaten.
15 De 24ste mei overviel mij on-
verwacht de koorts met eene soort
geelzucht. 3 dagen had ik hem
sterk maar daarna m[eneer] van
Bijlandt mij de quinine en werd
20 ik spoedig beter.
De pinksterdagen van het jaar
blz. 30
1 1860, 27 en 28ste mei zullen
gewis uit niemands geheugen ge-
wischt worden die getuige waren
van de vreesselijke orkaan die de
5 28ste woedde. De 27ste hadden
wij ook onstuimig weder en regen
maar de 28ste begon de storm al
dadelijk en werd steeds heviger
zoodat het na de middag een orkaan
10 was uit het noordwesten. Ik
lag boven ziek en papa was bene-
den, duizelig en gejaagd. Zelfs de
gehele nacht hield de storm aan
en de volgende dag was het akelig
15 om al de verwoestingen te zien. In
het Bosch lagen wel 400 mooije
boomen, 2 tenten omgewaaid, een
man onder een boom verpletterd,
meerdere gekwetst en één ver-
20 dronken. De zee was zoo hoog
dat men niets als schuim kon
zien en zich niet op de been
blz. 31
1 houden. Overal schoorsteenen en
pannen en lood van de huizen.
Veel erger als de 28ste febr[uarij]. Daar-
bij waren de boomen, heesters en
5 groenten, geheel zwart en als ver-
schroeid. Maar wat het ergste
was al die treurige tijdingen uit
zee waren waren verschrikkelijk. Een
stoombootje bij de Moerdijk, De
10 Langstraat, met 40 passagiers ge-
heel verongelukt. 20 nog de volgende
dag gered maar 7 overleefden de
uitgestane ellende niet. Overal
op de kusten hier en van Engeland
15 zijn schepen verongelukt. De
arme Scheveningers hebben weder
vele menschenlevens te betreuren
sedert de laatste stormen zijn
er 52 menschen verongelukt zoo
20 dat men 17 weduwen en 40
weezen teld. Hoe gelukkig dat
de mensch weet bij het woeden
blz. 32
1 der elementen dat hij op den
Hemelschen Vader zijn vertrouwen
kan stellen en diens almagt
en wijsheid alles ten beste bestuurd.
5 Bij Weiler en vooral te Epe
heeft de storm nogal schade aan-
gericht.
De 27ste julij 1860 zijn Dorothea
en Weiler hier met de 2 kinderen
10 komen logeeren en hebben wij eene 14
dagen zeer aangenaam doorgebragt.
Jammer dat het weder zoo weinig gun-
stig was maar de geheele zomer he-
ben wij storm en regen gehad !
15 31 aug[ustus]. Heden eens een zonneschijn
maar toch nog een paar buijen. Deze
maand altijd wind en regenbuijen
zoodat men zeer bezorgd is voor het
veldgewas. Men kan de granen niet
20 van het land, en de aardappelen is
weer ziekte. Brood en alles slaat op.
Treurig voor de armen. Mogt de goe-
de God ons nu nog wat droogte en
warmte geven ! Daan en Clementine
blz. 33
1 zijn naar Middelburg daar Chris-
tine Sprenger na hare bevalling zwaar
ziek is geworden en steeds in gevaar ver-
keerd. De 2de sept[ember] is Daan hier
5 gekomen en tot de 6de gebleven, als-
wanneer wij dien avond Erdwin en
Jeanette met de 3 kinderen en meid
wachtende waren. Deze zijn 16 da-
gen hier gebleven en hebben nog de mees-
10 te zonneschijn getroffen van de gehee-
le zomer. De kinderen waren heel
lief en wij passeerden een zeer aange-
name tijd tezamen. Zij woonden hier
de opening van de Staten bij dat al-
15 tijd eene groote toevloed van menschen
in de stad brengt.
Na hun vertrek hadden wij we-
der aanhoudende wind en regen en
de 25ste sept[ember] al weder een storm
20 waarbij weer veel schepen verongeluk-
ten. Men kan de geheele zomer
door mischien 10 drooge of warme
dagen tellen anders aanhoudend
blz.34
1 wind en regen en de 10de oct[ober] al
hagel. De 11de oct[ober] 1860 ontvin-
gen wij de treurige tijding dat m[eneer]
Schorer die morgen om 7 uuren was
5 overleden. De 8ste had z[ijne] e[dele] eene beroerte
gekregen en steeds buiten kennis geble-
ven. Clementine had de laatste 5 wek-
ken te Middelburg doorgebragt.
De 14de oct[ober] 1860 is onze lieve
10 Dorothea des avonds om 11 voor-
spoedig bevallen van een zoon, wel-
ke Willem Karel zal genoemd worden.
De 11de oct[ober] hebben oom en tante
Van Meurs hunne goude bruiloft gevierd.
15 De 16de oct[ober] overleed na een langdu-
rig en smartelijk lijden te Middel-
burg de lieve Christine Sprenger geb[oren]
Schorer in de ouderdom van 29 jaren
zij overleefde haare vader slechts 5 dagen
20 en laat een diep bedroefde weduwnaar
met 6 kindertjes en verdere betrekkin-
gen na. Daan kwam nog een
dag of 3 van Middelburg over en
blz. 35
1 ook nog 23ste op zijn retour naar
Arnhem hetgeen ons veel plezier deed.
Ook daar verliet eene brave christe-
lijke ziel deze aarde daar onze trouwe
5 Doortje Gieben geb[oren] Metzel de
27ste oct[ober] zacht ons ontsliep. Zij had
een verval van krachten en had
ons vroeger 26 jaren lang trouw en met
hartelijk[heid] gediend. Wij waren allen
10 ook zeer aan haar gehecht.
De 25ste oct[ober] ontdekte zich op
het onverwachtst bij de lieve Ma-
rietje Besier de gevreesde keel-
ziekte. Jacques en Alexander kwam-
15 men daarop onmiddelijk bij ons loge-
ren. Een dag daarna kreeg zij daar-
bij de roodvonk en was een paar
dagen zeer gevaarlijk. Gelukkig gaf
de goede God eene gunstige keer
20 aan de ziekte en nu is zij herstel-
lende.
De jongens zijn 6 weken bij ons ge-
bleven en de dag na hun vertrek de
8ste dec[ember] kwam Arnold een dag
blz 36
1 of vijf bij ons hetgeen ons veel
genoegen deed. Juist op zijn 50ste
verjaardag vertrok hij en passeerde het
verdere gedeelte van den dag te Arnhem.
5 Het winter van 1860 op [18]61 is bui-
tengewoon streng en treurig gedenk-
waardig voor de bewoners van de Bom-
melerwaard. Met de kerstdagen viel
er zoo veel sneeuw dat er haast geen
10 doorkomen aan was en met Nieuw-
jaar was het zoo koud en vooral spie-
gelglad dat het gevaarlijk was te
loopen. Santje en Besier kwamen
nog op sokken bij ons. De vorst hield
15 sterk aan. Alle rivieren zaten toe en
daar er door het hooge ijs verstop-
ingen kwamen, vreesde men voor
dijkbreuken en weldra kwam ook
de treurige tijding dat op de nacht
20 tusschen de 6 en 7de jan[uarij] de dijken
bij Brakel en Ponderoyen bezweken
waren en de Bommelwaard met
14 dorpen onderwater. Het ijs
blz. 37
1 wierp geheele huizen en een stee-
nen koornmolen in de diepe kolk.
Alle inwoners waren gevlugt in
de enkele huizen die veilig waren
5 zoodat er soms 90 menschen in een
huis waren. Verder vlugtte alles
naar Bommel. Zaltbommel
werd met de grootste inspanning
behouden. Nu bleek weder de
10 weldadigheid in Nederland. Vele
duizenden werden gecollecteerd
en dadelijk kleederen en voedsel
gezonden. De 15de jan[unarij] was een
der koudste dagen. Een scherpe
15 wind en 14 graden Fahrenheit.
De 17de begon eene zachte dooi !
Weldra hoorde men van eene nieuwe
ramp en wel dat de dijk van Maas
en Waal de [ruimte] was doorge-
20 broken en daar dit in de nacht ge-
beurde heeft men vele menschen levens
te betreuren. Ook geheele dorpen
zoals Leeuwen is weggespoeld.
blz. 38
1 De Koning die al de overstroomde
plaatsen was gaan bezoeken, over-
al hulp brengende, ging ook dade-
lijk daarheen. Zelfs op sommige plaat-
5 sen met groot gevaar in een schiet-
schouw zelf onderzoeken. Duizen-
den gaf hij aan de noodlijdenden
en was medelijdend dat het volk
hem thans als op handen draagt zoo
10 als duidelijk gebleken is bij zijne
terugkomst. Te Arnhem, Rotter-
dam en vooral hier, werd hij met
een gejuich ingehaald zooals ik
niet bij gewoond had. De 9de febr[uarij]
15 hield hij zijne intogt in de Resi-
dentie. De stad was vol vlaggen.
Er was ene eerewacht te paard en
eene te voet welke Z[ijne] M[asjesteit] van het
station afhaalde waar de Gouver-
20 neur eene aanspraak hield. Daar-
na reed de koning met de Pruisen
in een open rijtuig (het was goed
weder) de stad voorafgegaan en
blz. 39
1 gevolgd door eene jubelende me-
nigte. Geen enkele militair was
onder het geweer. Alleen het volk.
Achter het rijtuig kwamen de 700
5 arbeiders van Enthoven met vlag-
getjes in geslotene gelederen. Het
was een indrukwekkend schouw-
spel. De 19de op 's konings ver-
jaardag wilde z[ijne] m[ajesteit] geene feesten
10 of illuminatien maar dat er door
het geheele land eene collecte voor
de noodlijdenden gedaan werd
en die bragt in Den Haag alleen
op f 75.000 waarvan f 20.000
15 van de koninklijke familie
Mietje de Veye is na papa's ver-
jaardag nog eenige dagen gebleeven.
Dit jaar waren, om verschillende
redenen, slechts De Veye en Daan
20 overgekomen. De beste papa vierde
zijn 79ste jaardag heel op geruimd.
Mietje vertrok de 23ste. Zij was
Reserve blz 40/41 Er ontbreekt hier inhoud .
blz. 42
1 24 september 1861. Heden zijn Daan en
Clementine weder vertrokken. Zij
hebben hier eene 14 dagen met hun
lieve Alexander gelogeerd. Het waren
5 regt genoegelijke dagen hoewel het
weder niet gunstig was. Onder anderen
de 16de hebben wij de opening der
Kamers bijgewoond in eene stortregen.
Door de zorg van m[eneer] Van der Heim
10 kwamen wij in de tribune van den
president en zagen ook de trein.
Daan en Clem[entine] hunne gezondheid was
beter en gingen verder naar Middelburg.
Treurige tijding hoorden wij van Bet-
15 sy Besier geb[oren] Schepper wier lon-
gen aangetast schijnen te zijn en
op raad van Professor Schneevoogd on-
middelijk met Betsier en hare moeder
naar Cannes is vertrokken. De drie
20 kinderen zijn zoolang te Arnhem
bij Schepper in huis.
blz. 43
1 De 7de nov[ember] hadden wij des
nachts een sterk onweder hetwelk reeds
dadelijk een onaangenaam gevoel bij pa-
pa teweeg bragt. Doch bij het opstaan
5 schijnt de omgesteldheid de overhand te
hebben gekregen. Ten minste toen ik een
weinig daarna boven kwam lag onze
beste vader bewusteloos op de grond. Da-
delijk werden alle middelen aangewend
10 maar eerst om 1/2 12, bij de lating, kwam
papa wat bij bewustzijn. Sluimerde ech-
ter verder de geheele dag. Santje kwam
dadelijk hier en schreef ik aan de broe-
ders en zusters. De volgende dag was
15 ik van schrik ook ziek en kwam Mietje
van Woerden hier aan. Ook Santje bleef
dien dag. Met papa ging het. God zij
dank, beter en mogten wij ons spoedig
dankbaar in zijn beterschap verheugen.
20 De nacht van de 14 op 15de nov[ember]
was weder eene dieptreurige voor
vele families er heerste eene ge-
weldige storm zoodat wij daarna
blz. 44
1 van een groot aantal schipbreuken
in de couranten vermeld vonden.
De 16de jan[uarij] 1862 heeft Besier
Jacques naar Duitsland gebragt.
5 Toen was het eenige dagen streng
koud maar verder hebben wij een
zachte winter.
Heden 31 jan[uarij] 1862 staat het
nieuwe Ministerie in de courant. Mr.
10 Thorbecke, Meeussen, baron Stra-
tenus, Mr. Olivier, Huissen van
Kattendijk en Jolles, kolonel
Blanken, Betz Finantien en Uhlen-
beck Kolonien.
15 De 4de febr[uarij] 1862 is Henri Rap-
pard alhier na eene langdurige
ongesteldheid in den ouderdom van
53 jaren zacht onstlapen.
De 5de febr[uarij] is onze lieve Dorothea
20 des morgens om 1/2 één voorspoedig
bevallen van eene dochter welke Jo-
hanna Louise zal heeten. Met Mar-
rietje blijft het al op dezelfde hoogte
en de middelen van Dr. Kichil heb-
blz. 45
1 ben dus niet geholpen.
De 7de febr[uarij] 1862 smaakten wij
het geluk dat de beste papa zijn
80ste geboortedag in welstand met
5 ons mogt vieren.. Mietje en de Veye
Arnold en Daan waren voor dit feest
overgekomen en wij bragten die druk-
ke dag genoegelijk door. Geve de goe-
de God dat die beste vader nog vele
10 jaren voor ons gespaard blijven !
Heden de 15de febr[uarij] 62 ontvingen wij
de treurige tijding dat onze lieve nicht
Laura Hösterey geb[oren] Wuppermann
de 11de febr[uarij] te Barmen in den ou-
15 derdom van 50 jaar na eene uitteeren-
de ziekte van 5 maanden is overleden.
De 7de mei 1862 is er te Enschede
in Overijssel eene vreesselijke
brand uitgebarsten. Ten 12 uur begon-
20 nen en om 3 uur lag de geheele stad
door de felle wind in de asch. De
kerken, fabrieken en het stadhuis.
Een 8ste gedeelte van de stad is maar
blz. 46
1 blijven bestaan en men spreekt
van 3 menschen verbrand. De Ko-
ning die nu in Parijs is en dade-
lijk f 2.000 zond had kortgeleden
5 een feestelijk bezoek aan Overijssel
gebragt en was overal met geestdrift
ontvangen. In Zwol en Deventer
illuminatie. Kort daarna heeft
de Koning een bezoek aan Zeeland
10 gebragt er is daar overal met bijzon-
der veel geestdrift ontvangen.
De 6de junij 1862 is met Santje
met Marietje naar Barmen vertrok-
ken. Mietje is een dag of acht
15 hier geweest en de pinksterdagen
8 en 9 junij is Daan bij ons geweest.
Die dagen waren regenachtig. An-
ders hadden wij een mooi en vroeg
voorjaar. Aardbeijen en kersen al in
20 mei.
De 14de junij is het Japansche
gezantschap hier aangekomen be-
staande uit 35 personen. Er was
blz. 47
1 eene commissie benoemd om hen in
te halen. Iedereen was even nieuws-
gierig. Papa en ik zagen ook de in-
togt. Heele vreemde gezichten. Zij zijn
5 gelogeerd in Belle Vue, bezien alles
en zijn steeds omringd van eene me-
nigte menschen. Men vindt hen zeer be-
schaafd en vriendelijk.
De 19de junij 1862 is Willem
10 Cramer in het huwelijk getreden met
Jeanne de Haan te Vlissingen.
De 28ste juni kwam Alexander
Besier ons de goede tijding brengen
dat zijn papa Luit[enant] Kolonel gewor-
15 den was.
De 1ste julij heeft de Koning aan
de Japansche ambassadeurs au-
dientie gegeven ter 1/2 6 ure . Het
regende aanhoudend zoo als het
20 bijna dagelijks gedurende de maand
junij gedaan heeft daardoor was
het guur en en klaagt men over het
hooi en de vlas.
blz. 48
1 De 16de julij 1862 is Adrienne Duij-
vesteijn, geb[oren] de Haan, voorspoedig
van eene dochter bevallen.
De 31 julij 1862 is de Hertog
5 Karel Bernhard van Saxen Weimar
te Liebenstein in Saxen in de ou-
derdom van 70 jaar overleden. Hij
was zeer geacht en bemind en deed
veel goed. Hij is de 6de aug[ustus] te Weimar
10 plegtig begraven.
De 16de aug[ustus] is Arnold hiervoor eeni-
ge dagen komen logeeren. Hij vertrok
de 21ste weder en ging met Mietje en
De Veije tot Keulen die verder een bui-
15 tenlandsch reisje dingen doen. Jufvr[ouw]
Koch heeft deze zomer een tijdlang bij
ons en op Duinweide gelogeerd. Zij
was tegenwoordig heel gezond en wij pas-
seerden aangename dagen. Besier
20 is met Alexander ook een dag of 6
van huis geweest naar het Nieuwe Diep.
De 8ste aug[ustus] 1862 heeft de Koning
het besluit tot afschaffing der slavernij
te Wiesbaden onderteekend.
blz. 49
1 De 26ste aug[ustus] 1862 is onze nicht
Cootje de Haan, geb[oren] Wentholt te
Arnhem aan eene vliegende teering
overleden in den ouderdom van 53
5 jaren slecht[s] 8 dagen was zij ziek.
De 5de September is onze goede jufvrouw
Koch vertrokken nadat wij tezamen
omstreeks 6 weken genoegelijk had-
den doorgebragt. Daarop zijn Daan
10 en Clementine de 9de hier komen lo-
geeren met meid en kind. Wij brag-
ten eene plezierige tijd met hen
door hoewel de kleine Alexander een
paar dagen ongesteld was. Wij
15 zagen de zilverfabriek van de heer
Van Kempen en troffen meestal mooi
weder. De 19de moesten zij ons tot
ons leedwezen weder verlaten.
De 23ste sept[ember] kwamen Erdwin
20 en Dorothea te zamen hier terwijl
Marietje te Woerden bij Mietje
en De Veije bleef. Beide zagen er
goed uit en troffen heerlijk weder
blz. 50
1 behalve de 30ste toen er een prach-
tig vuurwerk afgestoken werd ter gele-
genheid der landbouwfeesten en er een
onweder met stortbuijen opkwam en
5 iedereen druipnat naar huis deed terug
keeren. Het weder was die dagen
drukkend warm en de tentoonstelling
van vruchten en beesten uitmuntend
schoon. De 2de oct[ober] vertrokken Erdwin
10 en Dor[othea] weder tot ons innig leewezen.
Papa hield zich ook heel goed, behal-
ve de laatste dag. Maar het ging toch
spoedig beter. Jacques Besier ver-
trok die dag ook weder naar Elberfeld
15 na eene vakantie van 6 weken
De 19de oct[ober] 1862 is na eene ziekte
van weinig dagen onze beste neef van
Marle in den ouderdom van 63 jaren
overleden diep betreurd door zijne lieve
20 vrouw zijne oude moeder en alle zijne
vrienden en betrekkingen
De 21ste oct[ober] heeft onze goede vriendin
Betsij Sypkens de terugreis naar
Utrecht weder ondernomen.
blz. 51
1 De 28ste oct[ober] 1862 is de kleine Emile
jongste zoontje van Adé en De Graaff
juist 9 maanden oud aan eene tand-
ziekte overleden. Adé en De Graaff
5 zijn voor een paar maanden op reis
gegaan met hunne twee kinderen.
De 5de nov[ember] 1862 troffen Clementine
en Schneither het treurige verlies
van hunne zoon Agathon aan hun
10 ontrukt te zien aan tijpheuse koort-
sen in den ouderdom van 18 jaren
De doorgraving van Holland op
zijn smalst is door de Eerste Kamer
ook aangenomen met de 42 tegen 12
15 stemmen de 2ste jan[uarij] 1863
Tot nu toe hebben wij een zacht
maar zeer stormachtig winterwe-
der slechts een paar dagen vorst
en de 19,20 en 21 jan[uarij] was het
20 eene aanhoudende hevige storm
zoodat de dijk van Westcapelle ge-
leeden heeft de streken bij de Zuider-
zee geheel overstroomd en is vele ste-
den het water binnen geloopen.
blz. 52
1 Er is geene koude meer gekomen zoo
dat wij een heel vroeg voorjaar hebben
de 5de maart hebben ze den Koning
al grasboter aangeboden
5 Sedert 2 maanden is er eene hevige
opstand in Polen tegen Rusland uitge-
barsten. Langierviez heeft zich aan
het hoofd daarvan gesteld als dicta-
tor. De 11de maart.
10 Dit is echter eene korte heerschappij ge-
weest, want de de 20ste maart is versla-
gen gevlugt en gevangen genomen.
De 29ste maart 1863 is Jacques
Besier te 's Gravenhage in de Remon-
15 strantsche kerk bevestigd. D[ominee] de Rid-
der deed het zeer plegtig. Gaf ieder
eene gedenkspreuk en preekte over Joh[annes]
2, vers 6. Moge hij steeds zijne belij-
denis getrouw blijven in zijnen wandel
20 en zijne ouders vreugde aan hun beleven.
De 3de april 1863 is Jeanne Cramer
geb[oren] de Haan voorspoedig van eene doch-
ter bevallen te Vlissingen. Willem
moet nog in de dezelfde maand naar de
24 Oost vertrekken. Hij nam afscheid van ons.
blz. 53
1 De 7de is Jeanette hier komen
logeeren en de 13de april Clemen-
tine met Alexander wij tragten eene-
ge genoegelijke dagen tezamen door.
5 Clem[entine] vertrok met Jacques Besier
de 11de en Jeanette de 16de.
Er is in Nederland een adres ge-
teekend door 43.000 vrouwen, onze
Koningin aan het hoofd het welke door
10 de heeren Van Lijnden en Lapadose
aan de Koningin van Spanje zal
worden aangeboden ter bevrijding van
den gevangenen. Matamoros en an-
deren die aldaar vervolgd worden om-
15 dat zij het Protestantsche geloof
omhelsd hadden.
De 31ste julij 1863 is onze
lieve Clementine voorspoedig beval-
len van eene dochter welke de
20 naam van Christine zal dragen.
De 16de aug[ustus] hadden wij het genoe-
gen onzen neef De Jongh terug
blz. 54
1 te zien in goede gezondheid
na een verblijf van 29 jaren in
Oost Indië. Zijne vrouw is onge-
lukkig nog te Meerenberg in treu-
5 rige toestand.
De 13de sept[ember] 1863 bragten wij
weder een angstige dag door daar
onzen lieve vader opnieuw een toeval
kreeg en die dag bijna bewusteloos
10 doorbragt. Gelukkig was Daan hier
gelogeerd en was het voor kerktijd.
Wij telegrafeerden Mietje en De Veije
en lieten ook Santje en Besier roepen
daar het zich eerst liet aanzien dat
15 het niet goed zoude afloopen maar
gelukkig ging het tegen den avond
beter en mogten wij onzen goeden
vader nog behouden.
Gisteren 29 sept[ember] hadden wij
20 velen der onzen bijeen. Daan en
Clem[entine] kwamen met de twee kin-
deren uit Middelburg en bleven
blz. 55
1 eenige uuren hier stil. Mietje
en Dorothea waren hier gelogeerd.
Alexander de Jongh kwam hier
eeten en 's avonds kwamen San-
5 tje en Besier met Jacques. Pa-
pa was nog al redelijk die dag.
De 22ste oct[ober] 1863 is mijn lieve
nichtje Ursule Ijssel de Schepper in
het huwelijk getreden met jonkh[eer] Te-
10 ding van Berkhout, officier der
Dragonders te Breda.
De 17de nov[ember] [18]63 vierden wij hier
een waar volksfeest. De 50 ja-
rige herdenking van Nederlands
15 onafhankelijkheid. Hier in het
Willemspark zoude daarvoor een
monument opgericht worden en op
deze gedenkwaardigen dag zoude
de Koning de eerste steen leggen.
20 Als hoofd van de commissie was prins
Frederik en prinses Marie zoude z[ijne] M[ajesteit]
de troffel aanbieden. Reeds
Reserve blz 56/57 Er ontbreekt hier inhoud
blz. 58
1 hem. Het is zeer goed afgeloopen
en was zeer plegtig. Er waren wel
6000 menschen bijeen.
De 1ste julij 1863 heeft eindelijk
5 de emapcipatie der 45.000 slaven
in West Indie plaats gehad. Met
een salvo van 21 kanonschoten is
die van het fort Zeelandia aange-
kondigd en die godsdienstig en
10 met gepaste vreugde gevierd.
Van de 3de op de 4de dec[ember] 1863
heeft er weder eene geweldige storm
gewoed. zeer vele ongelukken zijn
er gebeurd. Menschen door pannen ge-
15 troffen of in het water gewaaid. Vele
schepen verongelukt. Ook een Scheve-
ningsch pinkje en de zeedijk bij El-
burg doorgebroken waardoor 4 dor-
pen onder water staan.
20 De 11de jan[uarij] 1864 herhaalde
zich des morgens bij het op staan
weder het toeval bij de beste Papa. Het
was een treurig gezicht. Ditmaal was
blz. 59
1 ik alleen erbij. Spoedig werden alle
middelen aangewend maar papa bleef
twee dagen in eene verontrustende toe-
stand en had toen voornamelijk de rug
5 aangedaan zoodat wij de goede papa
3 weken geheel moesten helpen. Mietje
kwam de 13de jan[uarij] en hielp mij
trouw papa oppassen. In die tuschen-
tijd kregen zij en ik de griep en was
10 Hanna al van de 2de jan[uarij] ziek
aan een groot gezwel in de wang
zoodat Dientje de eenige gezonde
was. Daarbij was het een langdu-
rig en streng winter en waren er
15 overal veel zieken.
De 7de febr[uarij] kwam de beste pa-
pa weder eens beneden en vierden
wij dus dankbaar z[ijne] E[edele] 82ste ver-
jaardag. Arnold, Daan en Mietje
20 en De Veije waren er bij tegenwoor-
dig, evenals Santje en Besier en
hunne kinderen.
De 10de maart 1864 hadden
blz. 60
1 wij het verlies te betreuren van
onzen goeden oom Van Meurs
in den ouderdom van 82 jaren en 7
maanden. Z[ijne] e[dele] was 8 dagen ziek
5 maar had een zachte dood. De
goede tante was toen ook ziek en
de Meester, burgemeester van
Harderwijk 8 dagen te voren in
den ouderdom van 48 jaren overleden.
10 De 16de maart was Mietje bij
ons komen logeeren en papa zoo wel
dat wij de 18de maart eens naar
Oostbroek reden. Wij waren dus
in het geheel niet voorbereid op de
15 schrik de 19de toen de beste papa
weder geheel onverwacht een zenuw
toeval kreeg. De 21ste was z[ijne] e[dele] zeer
zwak zoodat wij ons zeer bezorgd
maakten maar nogmaals gaf de
20 goede god herstelling. Daan kwam
de Paaschdagen over 26 en 27 maart.
De 30ste jan[uarij] 1864 is onze lieve
blz. 61
1 Jeanette zeer voorspoedig be-
vallen van eene dochter welke de namen van
Anna Maria Lucia draagt
en mijn peetkindje is. Moge
5 zij voorspoedig opgroeijen !
De eerste dagen van mei 1864 heeft
Arnold het kantoor van den heer
Eijberg verlaten hij is hier vooreerst nog
wat bij ons gekomen.
10 De 10de junij heeft De Veije op zijn
verzoek zijn eervol ontslag uit de
dienst gekregen met de rang van
Majoor. Mietje was juist eenige da-
gen van van het Regelink overgekomen
15 en hier gelogeerd. Arnold was ook hier.
De pokken heerschen al sedert
eene geruime tijd sterk in den Haag
De meeste menschen en wij ook heb-
ben ons laten hervaccineeren.
20 De 7de julij 1864 hebben Adrie ..
en Duijvestein het verlies te betreu-
ren van hun tweejarig dochtertje
Anna aan de keelziekte.
blz. 62
1 Een guur voorjaar geweest. eerst
4 dan de 10de julij kregen wij
zomerwarmte. Arnold is bij Daan
te Arnhem tewijl Clementine
5 met de kinderen in Middelburg is.
De 3de aug[ustus] 1864 overleed te Bar-
men onze goede neef peter Höstenij
in den ouderdom van 62 jaren.
Weinig warmte, zeer onbestendig
10 weder. In het begin van aug[ustus] kwam
Dorothea met Lucien hier 6 dagen lo-
geeren en is het laatst der maand
Erdwin ..[?] Hij trof meestal regen.
Dit jaar heeft Clementine mijn ver-
15 jaardag medegevierd hetgeen mij
veel genoegen deed. Heel gezellig.
De 28ste nov 1864 kwam onze lieve
nicht Fannij van Marle hier lo-
geeren met intentie van 5 dagen te
20 blijven. Maar ziet de volgende dag
kreeg zij eene valsche pleuris en
blz. 63
1 koorts zoodat zij eenige dagen
zeer ziek was. Gelukkig dat de
ziekte eene gunstige wending wees
en zij na een een verblijf van 16 da-
5 gen weder redelijk wel konde
vertrekken. Het was juist
bijtijds want al die tijd had-
den wij heerlijk weder gehad
maar de 13de dec[ember] begon het te vrie-
10 zen en zoo streng met zulk eene
koude wind dat de 17de de rivie-
re al vol drijfijs waren en de
bruggen weggenomen.
De 18de dec[ember] 1864 ontvingen
15 wij de gelukkige tijding dat
onze lieve Dorothea gisteren
morgen om 6 uur voorspoedig van
eene dochter bevallen is welke
de namen van Dorothea Arnoldine
20 zal dragen.
De 24ste jan[uarij] 1865 is onze
neef Von Jeetse na eene lang-
blz. 64
1 durige ziekte te Arnhem over-
leden in den ouderdom van 72 jaren.
De 7de febr[uarij] 1865 vierden wij
met dankbaarheid de 83ste ver-
5 jaardag van onze besten vader.
Z[ijne] e[dele] was opgeruimd en bijzonder wel.
Santje en Besier benevens hunne
kinderen, Daan, Arnold en Mietje
en De Veije waren er bij tegenwoor-
10 dig . Mietje was sedert de 6de jan[uarij]
hier en vertrok met de V[eye] de 9de febr[uarij]
De 7de jan[uarij] [18]65 is een goed, zeer
geacht, vriend van ons alhier, de
generaal Trip in den ouderdom
15 van bijna 86 jaren overleden.
De 9de febr[uarij] 1865 is mijne
goede vriendin Jans Reigersman
geb[oren] Nairac te Gnadau bij Maag-
denburg aan de typhus overleden.
20 Zij was daar 3 weken te voren
onverwacht heengeroepen omdat
blz. 65
1 hare dochter Betsij aldaar
gevaarlijk ziek lag aan de pok-
ken. De crisis viel echter ge-
lukkig uit maar hare moeder
5 overleed na eene korststondige
ziekte in den vreemde, tot diepe
droefheid van hare betrekkingen
en vrienden, in den ouderdom
van bijna 52 jaren.
10 De 15de febr[uarij] overleed onze
lieve tante De Jongh, geb[oren] van
Hoijtema in den ouderdom
van ruim 80 jaren op de Rotter-
damsche Kopermolen, na een
15 langdurig ziekbed.
De maanden Jan[uarij] en febr[uarij] wa-
ren zeer koud en gekenmerkt
door onverwachte strenge vorst en
dan weder snelopvolgende dooi.
20 Gedurig sneeuw.
17 maart 1865. Heden had de
blz. 66
1 plegtige begravenis plaats van h[are] m[ajesteit]
koningin moeder Anna Paulowna
van Rusland welke de 1ste maart
op 70jarigen ouderdom op Zorgvliet
5 is overleden na eene korstondige
ziekte van 10 dagen. Eerst bestond
er zwarigheid dat h[are] m[ajesteit] te Delft
dus niet in gewijde aarde zoude begra-
ven maar toen de dispensatie uit
10 Rusland kwam werd hare wensch
daaromtrent vervuld. Wij gingen
in het Noordeinde zien bij een
vriend van Besier reeds om 1/2 9.
De trein was zeer plegtig. Om 11
15 uur ging ik naar huis en daarop ging
Arnold. Het weder was redelijk.
Af en toe eene stofregen. De stad
was vol vreemdelingen.
Nadat het in maart altijd door
20 gevroren of gesneeuwd had kwam
het in april dadelijk het heerlijk-
ste voorjaar weder. Het groen liep
beeldig uit en nu is de maand mei
blz. 67
1 zoo overheerlijk als niemand er
zich een kan herinneren. De
15de Mei passeerde De Jongh en
Caroline een dag hier, van Haarlem
5 komende en de 22ste mei Betsij
en Jeanette Reigersman die te
Leyden gelogeerd waren.
De 23ste mei 1865 is Erdwin tot
lid der Provinciale Staten gekozen
10 in het district Oldenbroek met 278
stemmen. het deed ons veel
genoegen. Men bragt hem de 24ste
eene serenade te Epe.
Daan en Clementine hebben de pink-
15 sterdagen 4 en 5 junij 1865 in groote
zorg en vrees doorgebragt daar hunne
lieve Christine gevaarlijk ziek was,
Stuipen, koorts en congesties naar
het hoofd. Zij was eenige dagen erg
20 ziek maar gelukkig heeft de goe-
de God haar voor hare ouders gespaard.
Zij hadden ook een treurig verlies in
de familie Schoren geleden daar
d[ominee] Gobius du Sant, predikant te
blz. 68
1 Arnemuiden de 29ste mei alhier
na eene korte, hevige ziekte is over-
leden, nalatende zijne jonge wedu-
we met 4 kinderen.
5 De 18de junij 1865 is de 50jarige
gedenkdag van de slag van Waterloo
met dankbaarheid herdacht. Dit
geschiedde alleen door het volk en
vele particulieren want officieel werd
10 die niet gevierd. Hier was het stand-
beeld van Willem de 2de smaak-
vol versierd en 's avonds ge‹llumineerd.
De 27ste junij werd er een feest
aan de oude strijders en de Ridders
15 van de Willemsorde te Leijden
gegeven. De Koning en de prin-
sen waren er bij tegenwoordig. De
toespraak van d[ominee] Rutgers van
der Loef in de Pieterskerk moet
20 zeer treffend en de Koning, die
met veel gevoel beantwoord heb-
ben. Er waren 1800 oude strij-
blz. 69
1 ders bijeen. Er is aan allen een
Waterloo kruis uitgedeeld. De
Koning omhing prins Frederik met
het Grootkruis, waarop het Volks-
5 lied gezongen werd. Het feest is
zeer naar wensch afgelopen.
De 29ste junij 1865 trad Jeanette
Barchman Wuytiers in het huw-
welijk met Baron van Isselmuden.
10 Na langdurige droogte waar-
door de weiden als uitgedroogd
waren en men in Zeeland en
Vriesland geen regenwater meer
had en geen voeder voor het vee,
15 heeft de goede God de gebeden
verhoord en is er de 30ste en 1ste
julij een heerlijke regen gevallen.
Sedert hebben wij gedurig hevige
onweders gehad. Men herinnerd
20 zich geen jaar waarin er zoo velen
plaats hadden. Op verschillende
plaatsen is het ingeslagen en [?]
blz. 70
1 De 7de febr[uarij] 1866 vierden wij
met dankbaarheid de 84ste ver-
jaardag van onzen besten vader. Z[ijne] e[dele]
heeft bijna geene gebreken van den
5 ouderdom en is thans vrij wel. Mietje
logeerde sedert een p[aa]r weken bij ons
en De Veije kwam de 6de. Zij gingen
de 8ste weer heen. Daan kwam ook
een p[aa]r dagen en Santje en hare
10 kinderen waren weder hersteld zoo
dat wij met ons tienen zeer genoege-
lijk aan den feestdisch zaten. zij
hadden de 4de febr[uarij] de eerste
brief van Jacques uit de Oost ge-
15 had die de 23ste dec[ember] gezond en
wel in Batavia was aangekomen.
Er is weder een nieuw Ministerie
opgetreden. Minister Thorbecke
heeft zijn ontslag genomen omdat
20 hij met de minister van Kolonien
Fransen van der Putten niet overeen-
blz. 71
1 stemde nopens de cultuurwet enz[ovoort]
voor Indie. Minister van Marine
Huissen van Kattendijke is de
5de febr[uarij] overleden. Dit Ministerie
5 word dus voorloopig door de minis-
ter van Oorlog Blanken waarge-
nomen ook de min[ister] van Buiten-
landsche zaken de heer Cremers
blijft aan maar verder komt er
10 nieuw bij den heer Pickée voor
min[ister] van Justitie, Geertsema
voor Binnenlandsche zaken en
Van Bosse voor Finantien.
Wij hebben een buitengewoon
15 winter gehad. In dec[ember] 2 dagen vorst
maar verder niets als wind en
regen dikwijls zeer stormachtig
zoodat er veel ongelukken op zee
gebeurd zijn. 30 en 31 jan[uarij] was het
20 compleet voorjaar en in febr[uarij] loopt
alles al uit. De veeziekte blijft
blz. 72
1 ongelukkig nog sterk aanhou-
den en is nu ook op sommige plaat-
sen in Utrecht en Noord Braband.
Ook wat het goddienstig aan-
5 belangt is het eene treurige tijd.
De moderne theologie neemt zeer
toe en de 's Gravenhaagsche gemeen-
te heeft de dood van d[ominee] Molenaar
9 oct[ober] en van d[ominee] Huidecoper 10
10 jan[uarij] te betreuren. Zij hadden al
hun emeritaat wegens ziekte en
verlamming ten gevolge van beroer-
te maar waren algemeen geacht
en altijd zeer ijverig geweest.
15 De 24ste febr[uarij] 1866 is Dorus Peters
op het Panhuis overleden aan
bloedspuwingen. Tot ons aller leed-
wezen en groot verlies voor zijne
moeder en zusters.
20 De 25ste febr[uarij] 1866 overleed
onze nicht Clemence Anna Ma-
ria Schneither, geb[oren] Weerts in
den ouderdom van 58 jaren.
blz. 73
1 na een langedurige en zeer smar-
telijk lijden hetwelk zij altijd
met geduld en onderworpen droeg.
Bemind door hare vrienden en
5 betrekkingen word zij zeer door
allen betreurd.
De 25ste maart 1866 is Alexan-
der Besier in de remonstr[antse] kerk
aangenomen. d[ominee] de Ridder deed
10 eene hartelijke toespraak en gaf
aan hem de spreuk psalm 73 vers
28 eerste gedeelte tot aandenken.
De 27ste maart 1866 overleed
te Amersfoort onze neef Barch-
15 man Wuijtiers na een lang du-
rig lijden in den ouderdom van
60 jaren.
De 25ste april 1866 is zijne
dochter Jeanette Barchman
20 Wuijtiers gehuwd met baron v[an]
Isselmuden te Zutphen voorspoe-
dig van eene dochter bevallen
blz. 74
1 De 1ste junij 1866 is er weder
een nieuw Ministerie opgetreden.
De cultuurwet voor Indië niet
aangenomen zijnde is Fransen,
5 van der Putten en het verdere Mi-
nisterie afgetreden. Nu zijn het
de heeren Mijer voor Kolonien v[an]
Zuijlen Buitenlandsche zaken
Borret Justitie, graaf Schimmel
10 Penninck Finantien, Heemskerk,
Binnenlansche zaken, Pels Rij[c]ke
Marine en Van der Bosch Oorlog.
Tot nu toe heerschte er een koude
wind maar heden werd het warm-
15 er en kwam er een onweder en
een heerlijke regen.
De veepest heeft gelukkig op de
meeste plaatsen opgehouden en
de cholera neemt ook niet toe al-
20 leen heerschte die veel in Rotterdam.
De oorlog tusschen Oostenrijk en
Pruissen is nog niet uitgebroken
blz. 75
1 en zal nu een congres bijeenkomen.
De pinksterdagen 20 en 21 mei
bragt Daan bij ons door. Later hoor-
den wij dat onze lieve Dorothea die
5 dagen ongesteld geweest was en een
miskraam had gehad en 's avonds
de 21ste deed Arnold een val
waardoor hij zich zeer in het ge-
zicht bezeerde en bijna 4 dagen
10 huisarrest had.
De 2de mei 1866 overleed zeer
plotseling de graaf van Pranzow
te Arnhem.
De 9de junij is onze lieve Jeane-
15 nette Weerts te Epe voorspoedig
bevallen van eene dochter welke
naar haar en Santje zal heeten.
1 julij 1866. Het is tegenwoordig
eene treurige tijd. De cholera heeft
20 de geheele vorige maand sterk
geheerscht vooral in Leiden, Delft
ook hier maar vooral in Utrecht
blz. 76
1 was de sterfte zeer groot. De
veepest heerscht ook nog in Hol-
land en Utrecht en nu is de oor-
log ook uitgebroken tuschen de
5 Pruissen en Oostenrijkers. Bij-
na de geheele Bond is trouw ge-
bleven aan Oostenrijk.
7 aug[ustus] 1866. De oorlog is geheel
anders uitgevallen als men ge-
10 dacht en algemeen gehoopt had.
De Pruissen zijn overal overwin-
naars gebleven zoowel door hun ge-
duchte zundnagelgeweren als door
het militair beleid. Zij hadden
15 3 legers, tezamen 600.000 man.
Het Boheemsche aangevoerd door de
kroonprins. Het 2de door prins Fre-
drik Karel, opperbevelhebber en de
main armee eerst gecommandeerd
20 door graaf Falkenstein. Later toen
ze Frankfort bezet hadden door
generaal Mantenfel. De 3de julij
blz. 77
1 had de vreesselijke slag bij König-
graz plaats waar de Pruissen weer
winnaars bleven van de Oostenrijkers
die door generaal Bededek aange-
5 voerd werden. Van weerzijden ble-
ven er duizenden op het slagveld.
Het moet een moordadig gevecht
geweest zijn ! Hoe vreesselijk dit
storten van broederbloed. ook de
10 Koning van Hanover werd uit zijn
land verdreven. Zijne troepen hiel-
den zich nog lang staande maar
de 28ste werden ze te Langensallza
door de Pruissen verslagen en moes-
15 ten capatuleeren. De 16de julij
rukten de Pruissen Dresden binnen.
De Koning van Saksen vluchtte
ook naar Weenen. Zij rukten
steeds voort tewijl de Oostenrijkers
20 zich retireerden en zoo bezetteden
zij Breslau, Praag, geheel Bohe-
men en Moravie en rukten op Wee-
nen aan. Keizer Frans Jozeph
blz. 78
1 heeft toen de bemiddeling van
keizer Napoleon ingeroepen en
Venetie afgestaan. Zij waren
gelijktijdig in oorlog met de Ital-
5 ianen met wie de Koning van
Pruissen een verbond tegen Oosten-
rijk gesloten had. Tegen deze
behaalden zij tweemaal de overwin-
ning eens bij Lustozen en een zee-
10 slag bij Lissos, welke zeer moord-
dadig waren. Door de bemidde-
ling van keizer Naopleon zijn er
toen vredesvoorslagen gedaan.
De 27ste julij 1866 is in ons
15 land in alle kerken biddag ge-
houden en het godsdienstgevoel
van het Nederlandsche volk gaf
gehoor aan die roepstem. Alle kerken
waren vol van hen die God smeek-
20 ten dat de ziekte bij menschen en
vee mogt ophouden en de vrede weder
keerende.
blz. 79
1 De 5de aug[ustus] 1866 is de vrede
tusschen Oostenrijk en Pruissen
geteekend en later met Saksen
en Beijeren. Maar tot nu toe heeft
5 de Koning van Pruissen besloten
Hanover, Keurhessen, Nassauen en
Sleeswijk Holstein te annexeeren
Men verneemt dat keizer Napo-
leon hier tegen op zal komen.
10 De 10de aug[ustus] [18]66 is Cateau Spruijt
ge[oren] Gleichman te Brussel voor-
spoedig bevallen van eene dochter.
De 17de aug[ustus] 1866 heeft de Ko-
ning van Pruissen aan de Landdag
15 bekend gemaakt dat Hanover,
Nassau, Keurhessen en Frank-
fort bij Pa.issen zouden geanne-
xeerd worden.
De 25 aug[ustus] ste[?] 1866 overleed onze
20 waarde neef Joost Verstege in
den ouderdom van 69 jaren op den
huize Den Bosch bij Brummen
blz. 80
1 De Koning had hem kort te voren
tot generaal majoor benoemd. Hij
was slechts weinige dagen ziek
en word zeer betreurd door zijne
5 vele vrienden en betrekkingen.
De 1ste oct[ober] heeft de Koning de
Kamers ontbonden die pas geo-
pend waren. De aanleiding daar-
toe was de benoeming van den af-
10 getreden minister van Kolonien
Mijer tot gouv[eneur] gen[eraal] van Indië.
Deze benoeming lokte eene motie
van wantrouwen van den heer Keu-
chenius die door de meerderheid
15 der kamer werd aangenomen. De
ministers namen dit op als eene
aanranding der constitutioneele reg-
ten der Kroon en verlieten de zaal
Men was van weerszijden zeer
20 opgewonden het volk bragt een paar
serenades aan de ministers en leden
die tegengestemd hebben. De
blz. 81
1 nieuwe verkiezingen zullen plaats
hebben de 30 oct[ober]. Men is zeer
verlangend of de liberalen of con-
servatieven daarin de meerderheid
5 zullen hebben. De opening der
nieuwe Kamers is op de 19de nov[ember]
bepaald en men zegt dat diezelf-
de dag m[eneer] Mijer zal vertrekken !
De 3de oct[ober] 1866 is Marie
10 Calkoen ge[oren] van Doorn voor-
spoedig van eene dochter bevallen
waarover wij ons zeer verheugden !
De 17de dec[ember] hebben wij weer
vele angstige uuren doorgebragt
15 daar onze beste vader weder onver-
wacht een erg toeval kreeg en 2
dagen bijna bewusteloos bleef. Ge-
lukkig keerden zijne vermogens
geheel terug en met Oudejaar mog-
20 ten wij ons dankbaar in zijne herstel
verheugen. Daan bragt de kerstda-
gen hier door. Wij zaten nog boven !
Einde eerste helft van journaal 3 voor vervolg (3B) click hier